„Vraag me niet te begrijpen waarom het kabinet al een besluit wil nemen over het Amerikaanse verzoek, voordat het hoofd van de VN-wapeninspecteurs, Blix, verslag heeft uitgebracht aan de Veiligheidsraad,” aldus Bos. Hij liet doorschemeren dat een overhaaste besluitvorming van het kabinet de kabinetsformatie tussen CDA en PvdA ernstig kan bemoeilijken, zeker als het gaat om steun aan het besluit om Irak daadwerkelijk aan te vallen.

Maar ook binnen het kabinet lijken de neuzen niet altijd op hetzelfde moment in dezelfde richting te wijzen. Minister De Hoop Scheffer (Buitenlandse Zaken) herhaalde dinsdag dat de Tweede Kamer het laatste woord heeft in de besluiten van het kabinet over Irak, dus ook over het uitzenden van patriots. Premier Balkenende liet vrijdag weten dat het kabinet het uitzenden van de patriot-eenheden formeel niet aan de Kamer hoeft voor te leggen. Dinsdag zei hij nog eens dat het kabinet bij zijn besluit blijft en „niet zal schuiven”.

Daarentegen lijkt Balkenende Bos komende vrijdag tegemoet te willen komen door nog geen definitieve besluiten te nemen over aanvullende militaire steun aan de Verenigde Staten totdat duidelijk is geworden wat Blix over Irak heeft gezegd in de Veiligheidsraad. De Hoop Scheffer beloofde afgelopen vrijdag zijn Amerikaanse ambtgenoot Powell echter dat Nederland vrijdag wel duidelijkheid zal verschaffen over de Amerikaanse verzoeken.

De drie meest betrokken bewindslieden, Balkenende, De Hoop Scheffer en minister Kamp van Defensie, mogen de Kamer woensdag tekst en uitleg geven over de kabinetsvoornemens. De fracties willen dan tevens meer weten over het Duits-Franse vredesinitiatief en de (negatieve) houding van het kabinet over dit plan.

Het verzet van de PvdA tegen het uitzenden van de patriots is een tegenvaller voor het kabinet. Balkenende en De Hoop Scheffer hielden er dinsdag nog rekening mee dat de gedoodverfde nieuwe coalitiepartner van het CDA geen blokkade zou opwerpen tegen het uitlenen van het antiraketsysteem. Volgens het kabinet gaat het hier om het beschikbaar stellen van defensief materieel aan een bondgenoot, dat volledig los gezien moet worden van een eventuele oorlog tegen Irak.

Die redenering gaat er bij Bos niet zomaar in. Patriots kunnen ook worden gebruikt om offensieve acties tegen Irak mogelijk te maken vanaf vliegtuigbases in het zuid-oosten van Turkije, meende hij. De PvdA ziet liever dat Nederland wacht met de uitzending van de patriots totdat het bondgenootschap het onderling eens is geworden over militaire steun aan Turkije.

Maar Bos moest tegelijkertijd erkennen dat hij een besluit over de uitzending niet kan tegenhouden. Bovendien kan het kabinet rekenen op een (kleine) meerderheid in de Kamer van CDA, VVD en LPF.

Aan de andere kant is het gebruik dat een kabinet bij het uitzenden van militair personeel en materieel naar crisisgebieden aanstuurt op een zo groot mogelijk draagvlak in het parlement. Dat grote draagvlak ontbreekt nu de PvdA zich zo terughoudend opstelt en het kabinet ook niet kan rekenen op de steun van SP en GroenLinks.

De kabinetsformatie gaat woensdagochtend verder met een gesprek over financiën en economie. De komende anderhalve week willen de informateurs Donner en Leijnse alle belangrijke beleidsterreinen doornemen met de onderhandelaars Balkenende en Bos. Daarna hopen ze al wat ’vingeroefeningen’ voor een regeerakkoord op papier te kunnen zetten.