Van kale vlakte tot Manhattan aan de Maas
De eerste panoramafoto van een landelijk Rotterdam-Zuid uit 1871 laat uitgestrekte kale vlakten zien. Lang bleef Zuid er zo niet uitzien. Havenwerkers werden gehuisvest in nieuwe wijken en de stad maakte de sprong over de Maas.
De tentoonstelling ”Ziet Zuid, 140 jaar Zuid in beeld” in ’t Gemaal, een dependance van het Historisch Museum, brengt de bewogen historie van het Rotterdamse stadsdeel tot leven. Vitrines tonen foto’s en monitors projecteren films over de geschiedenis. ”Ziet Zuid” vertelt verhalen van en over bewoners van dit stadsdeel.De massale aanvoer van goedkoop Amerikaans graan bood in de laatste decennia van de negentiende eeuw werk voor talrijke havenarbeiders. Ze verhuisden van de eilanden en de West-Brabantse dorpen naar Rotterdam-Zuid. Jaarlijks moesten er 9000 havenwerkers worden gehuisvest. Particuliere ondernemers bouwden goedkope woningen in onder andere Feijenoord, Afrikaanderwijk, Bloemhof en Hillesluis en Vreewijk.
Er werden nieuwe havens en haventerreinen aangelegd, zoals de Koningshaven, de Binnenhaven, de Spoorweghaven, de Entrepothaven, de Maashaven en de Rijnhaven. Mechanisatie won terrein. Moderne installaties verschenen op de kaden. Elektrische kranen voor het lossen van de schepen zagen de bootwerkers als broodroof. Dat leidde in 1889 tot de bootwerkersstaking.
In 1876 had de stad de sprong over de Maas gemaakt met de spoorbrug en de draaibrug over de Koningshaven. Daardoor konden de zuiderlingen uitgaan in de stad. Zo ontdekten ze wat ze noemden de „karbonadebuurten.” Zelf aten ze soep van eendenhalzen, kippenkoppen, -magen, -hartjes, -levertjes en nog meer afval dat ze bij de poelier haalden. Een inwoner: „We kraakten de koppen tussen de deur en aten dan met een lepeltje de hersenen op.”
In de loop der jaren veranderde Rotterdam-Zuid in snel tempo. De oude wijken werden bevolkt door gastarbeiders. Dat gaf de nodige problemen. In 1972 kwam dat in de Afrikaanderwijk tot een uitbarsting. Ruiten gingen aan diggelen, auto’s gingen omver en een Turks café werd tot puin geslagen.
Het antwoord op de verpaupering was stadsvernieuwing. Er waren al nieuwe wijken gebouwd: Pendrecht en Zuidwijk. „Het mooiste wat je kon bouwen”, zei burgemeester W. Thomassen bij zijn aantreden in 1965.
Kerkgangers
Intussen verhuisden steeds meer mensen naar de omliggende dorpen. De in 1928 gebouwde kerk aan het Mijnsherenplein, de grootste in die tijd op Zuid, waar op het hoogtepunt 2000 kerkgangers van de gereformeerde gemeente naar de Woordverkondiging luisterden, werd in 2007 gesloten. Steeds meer gemeenteleden waren verhuisd van Zuid naar Barendrecht. Ze bouwden daar een nieuw godshuis.
Pinkstergemeente Victory Outreach kocht de statige kerk, pastorie en kosterswoning. Pastor Jerry Mendeszoon: „Met deze kerk willen we hoop brengen. Er komt ander bloed in het pand. Het wordt een centrum van leven, speciaal voor onze doelgroep: verslaafden, hun familie en zwervers.”
Ondanks verbouwingen en aanpassingen ademt het hele complex met bijgebouwen, pastorie en kosterswoning nog altijd de sfeer van de jaren twintig: glas in lood, hier en daar graniet en in de pastorie schuifdeuren. In de pastorie en de kosterswoning worden jongvolwassenen getraind voor het zendingsveld.
De grootste metamorfose maakte Zuid aan het eind van de vorige eeuw door. Het centrum van de stad werd zowel fysiek als symbolisch met Zuid verbonden door de Erasmusbrug. De plek waar de brug aanlegt is de Kop van Zuid, die ontwikkeld is tot de opzienbarendste bouwplek van Nederland: Manhattan aan de Maas.
