„Kruimelwerk”, noemt Jacobs, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, de dinsdag gepresenteerde Miljoenennota. „Er gebeurt volgend jaar bar weinig.”Niet dat er nú fors bezuinigd zou moeten worden. Jacobs: „Dat zou uiterst onverstandig zijn. De overheid is op dit moment de enige motor achter de economie. Consumenten, bedrijven en de export laten het volledig afweten.”

Vorig jaar rond Prinsjesdag stonden de zaken er nog totaal anders voor. Tegenover deze krant meldde Jacobs toen dat minister Bos van Financiën met zijn ruime begroting te scherp aan de wind zeilde en beter buffers kon aanleggen voor barre tijden.

Die tijden kwamen sneller dan gedacht. Jacobs: „De situatie heeft iedereen overvallen. Van een situatie van oververhitting doken we in één klap een recessie in. Ironisch genoeg heeft Bos achteraf bezien precies het goede gedaan met zijn ruime begroting. De extra bestedingen verzachtten de economische pijn. Een geluk bij een ongeluk.”

Als straks het stof is neergedwarreld, resteren er echter flinke tekorten. Zo is volgens berekeningen van Jacobs de zogenoemde houdbaarheid van de overeidsfinanciën, die aangeeft of de staat straks nog kan doen wat ze nu doet, „dramatisch” verslechterd. „Het houdbaarheidstekort is verdriedubbeld tot 6 á 7 procent van het nationaal inkomen. Dat betekent dat de overheid structureel zo’n 35 miljard euro zal moeten vrijspelen om de problemen het hoofd te bieden.”

Dat is ook exact het bedrag waarvoor nog aan te wijzen ambtelijke werkgroepen tot juni volgend jaar bezuinigingen zullen inventarisering middels een „fundamentele heroverweging” van de overheidsfinanciën.

Erg warm wordt Jacobs daar niet van. „Natuurlijk is het goed voortdurend na te denken over wat je als overheid doet en vooral wat je zou moeten laten. Maar er is al zoveel nagedacht in de afgelopen jaren. Een honderddagentour, tal van commissies en maandenlang crisisoverleg hebben geen enkel politiek resultaat opgeleverd. Zelfs de verhoging van de AOW-leeftijd loopt kans uit te monden in een waterig compromis.”

Door alleen maar héél hard te roepen dat er structurele verandering moeten komen zonder daaraan consequenties te verbinden, creëert het kabinet volgens de hoogleraar alleen maar maatschappelijke onrust. „Je moet juist nu beleid uitwerken zodat het effect krijgt wanneer de economie weer gaat groeien. Van Obama is de uitspraak: Never waste a good recession, verspeel nooit de kans in een recessie hervormingen door te voeren.”

Heeft het kabinet daarvoor de politieke moed niet?

„Schijnbaar niet. En dat terwijl het kabinet niets te verliezen en alleen maar te winnen heeft bij het tonen van visie, moed en leiderschap. Deze regering is toch al impopulair omdat ze de schuld van de crisis deels in de schoenen krijgt geschoven. Maar als je geen problemen kunt oplossen, doe dan niet alsof je dat wél doet. Daarmee verlies je je politieke geloofwaardigheid. En dit kabinet is z’n geloofwaardigheid inmiddels volledig verloren.”

Wat voor maatregelen stelt u voor?

„Je kunt de AOW verder fiscaliseren of de AOW-leeftijd sneller verhogen. Ook maatregelen om te voorkomen dat de werkloosheid structureel wordt, zijn welkom, zodat kwetsbare groepen als ouderen en laaggeschoolden straks weer sneller aan de bak komen. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan aanpassing van het ontslagrecht of verkorting van de duur van werkloosheidsuitkeringen. Ook loonmatiging is essentieel. Het is natuurlijk bizar dat in de grootste recessie die we in 80 jaar meemaken met een werkloosheid die in twee jaar tijd verdubbelt, de lonen nog altijd harder stijgen dan de inflatie.”