De Amerikaanse president George Bush schetste het beeld in zijn State of the Union-rede: „Stelt u zich de negentien kapers (van 11 september) voor met andere wapens en andere plannen, en deze keer bewapend door Saddam Hussein. Het vereist maar één naar binnen gesmokkeld flesje, één blik, één kistje, om een dag van verschrikkingen te veroorzaken zoals we nooit hebben gekend.” Bush zei bewijs te hebben dat Saddam banden heeft met al-Qaida. Aanstaande woensdag stuurt hij zijn minister van Buitenlandse Zaken, Colin Powell, naar een vergadering van de VN-Veiligheidsraad om die bewijzen te laten zien.

Veel experts achten samenwerking tussen Saddam en Osama ondenkbaar. De een is een religieuze extremist, de ander een seculiere opportunist. „Logisch en ideologisch gesproken kunnen ze niet samenwerken”, zegt generaal Hamid Gul, oud-chef van de Pakistaanse geheime dienst en als zodanig al jaren een nauwgezet observator van beide leiders. „Bin Laden en zijn mannen zien Saddam als de moordenaar van honderden islamitische strijders”, zegt Gul, doelend op Saddams meedogenloze optreden van tegenstanders in eigen land, onder wie Koerden en sjiieten.

Irak en Bin Ladens bondgenoten de Afghaanse Taliban ontkennen dat er een band bestaat. „Iedereen weet dat Irak geen banden heeft met al-Qaida. We zijn zeer verschillende mensen, qua ideologie en in de praktijk”, zei de Iraakse vice-premier Tariq Aziz in een reactie op Bush’ rede. Een commandant van de Taliban zei in 1999, toen Bin Laden mogelijk Afghanistan zou worden uitgezet, dat de terroristenleider nooit naar Irak zou gaan. „Hij verschilt met Saddam van mening. Saddam is geen goede moslim. Hij geeft niets om de islam.”

Saddams Ba’ath-partij vormt exact het soort seculiere regering waar al-Qaida niets van moet hebben. Bin Laden komt voort uit de wahabitische beweging, een extreme stroming binnen de islam die roken, drinken en sociale omgang tussen mannen en vrouwen buiten het huwelijk afwijst. De Ba’ath-ideologie kwam op in de jaren ’50.

Ba’ath betekent heropleving en de ideologie is een mix van socialisme, secularisme en Arabisch nationalisme. Wel maakt Saddam sinds zijn nederlaag in de Golfoorlog van 1991 vaker gebruik van de islam om zijn bewind te legitimeren. Zo liet hij ter herinnering aan het heldhaftige optreden van Irak in die oorlog in Bagdad de moskee van de Moeder Aller Veldslagen bouwen, met minaretten in de vorm van Scud-raketten en een koran die geschreven zou zijn met in totaal 28 liter van Saddams eigen bloed.

Ondanks de politieke en ideologische kloof tussen de beide mannen is het niet volledig uit te sluiten dat Saddam, die steeds verder in het nauw wordt gedreven, uiteindelijk als laatste redmiddel toenadering zoekt tot Bin Laden. De twee hebben immers iets gemeen: beiden zijn grote vijanden van de Verenigde Staten.

Het bewijs voor een band tussen Irak en al-Qaida is tot nu toe flinterdun, zo het al bestaat. Vorig jaar meldde de Tsjechische inlichtingendienst dat Mohammed Atta, de leider van de kapers van 11 september, in Praag met een Iraakse agent zou hebben vergaderd, maar later moest Tsjechië toegeven dat dat niet waar was.

De VS wijzen op Ansar-al-Islam, een kleine Koerdische organisatie die actief is in het noorden van Irak en die banden zou hebben met al-Qaida. Bewijs voor contacten tussen het Koerdische Ansar-al-Islam, waarvan de onlangs Nederland uitgezette mullah Krekar de leider zou zijn, en het regime in Bagdad is er echter niet.

Washington zegt verder dat enkele strijders van al-Qaida na uit Afghanistan te zijn verdreven via Irak naar huis zijn gereisd en dat al-Qaida-commandant Abu Musab Zarqawi in Bagdad is geopereerd. Maar ook hiervoor geldt: bewijs hebben de VS tot nu toe niet laten zien.