Een aansprekend voorbeeld is de actie van de World eBook Fair. Deze wereldwijde bibliotheek stelt een maand lang 2,2 miljoen verschillende boeken gratis ter beschikking. Het gaat niet alleen om klassiekers; er zitten ook nieuwe titels tussen. De lezer moet dan wel genoegen nemen met een elektronische versie.Gaat dit een revolutie betekenen in de uitgeverswereld? De meeste lezers kruipen niet voor hun plezier achter een beeldscherm en koesteren de charme van het papieren boek. Toch is met name de jongere generatie al ingeburgerd op het terrein van elektronisch lezen. Naarmate de kwaliteit en het gebruiksgemak van de schermen toeneemt, zal het e-book z’n duizenden gaan verslaan.

Zo redeneert ook Chris Anderson, van wie vandaag de Nederlandse vertaling van een elektronisch boek verscheen, met de intrigerende titel “Free”. Uiteraard gratis. De hoofdredacteur van het blad Wired legt uit dat dit ‘verkoopmodel’ al heel oud is: van de gratis lucht voor de banden bij het benzinestation tot de gratis telefoon bij een abonnement of de gratis e-maildiensten van Google en Microsoft. Laatstgenoemd bedrijf liet, ook gisteren, zien dat het inspeelt op deze wet: het gaat een gratis publieksversie leveren van producten als Word, Excel en PowerPoint. Dat is een dikke streep onder dit boek, want Anderson toont juist aan hoe hardleers Microsoft op dit punt is geweest.

Een van de pijlers onder de gratis economie is dat de kostprijs van een digitaal product inderdaad verwaarloosbaar laag is. Maar dat geldt natuurlijk niet voor de ‘inhoud’ van het product: het boek, het nieuws, de video of de muziek.

Daar zit een belangrijk knelpunt van deze economische wet. Dat Wikipedia de Winkler Prins in een paar jaar tijd heeft onttroond, moet uitgevers aan het denken zetten. Er blijft een betaalmarkt voor fysieke producten, maar voor digitaal materiaal valt de ”Wet van gratis” niet zomaar terug te dringen. Toch kunnen ook kleine uitgevers of makers van specialistische producten deze wet gebruiken om met hun intellectueel eigendom een grotere markt aan te boren, zolang ze maar voldoende meerwaarde aanbieden voor hun betalende klanten.

Een vaak genoemd nadeel van de weggeefeconomie is dat mensen de waarde van een product niet meer zouden inzien. Dat gevaar dreigt, maar er is ook een positieve keerzijde: waarde is niet alleen in geld uit te drukken.

Er zijn allerlei diensten die wel een economische waarde vertegenwoordigen zonder dat er geld mee gemoeid is. Vrijwilligerswerk is onbetaalbaar, letterlijk en figuurlijk. Eén beker koud water kan zelfs grote winst opleveren. Dat staat in een van die vele gratis boeken van World eBook Fair: de Bijbel. Daar staat ook in dat de zon niet voor niets opgaat, maar dat het een bewijs is van Gods trouwe zorg over alles wat leeft.