Uit onvrede heeft Tandja het parlement buitenspel gezet en het constitutioneel hof opgeheven. Hij laat een referendum houden waarin het volk hem toestemming geeft om een nieuwe grondwet te schrijven, zodat hij kan blijven regeren.Het is opvallend dat een door de oppositie uitgeroepen landelijke staking woensdag nauwelijks gehoor vond. De bevolking van de hoofdstad Niamey was opgeroepen om ten teken van onvrede massaal thuis te blijven in een protestactie die Operatie Spookstad werd genoemd.

Markten, winkels en banken functioneerden echter als altijd. „Wij horen ook al dat gepraat over stakingen, maar we moeten toch ons dagelijks brood verdienen”, zei markthandelaar Alfa Seydou woensdag tegen het persbureau Reuters. „Dat gedoe over de grondwet is alleen maar een ruzie tussen politici en die zijn allemaal hetzelfde.” Met zijn ondemocratische pogingen om aan de macht te blijven, sluit president Tandja zich aan bij een lange rij Afrikaanse machthebbers die achter een façade van democratie hun land regeren als een dorpschef: door langzaam maar zeker familie, vrienden en stamgenoten naar invloedrijke posities te manoeuvreren, bouwen zij een machtsblok op.

Toen Tandja in 1999 bij democratische verkiezingen tot president werd gekozen, beloofde hij zich aan de voorschriften te zullen houden. Tijdens een ontmoeting in maart met de Franse president Sarkozy beloofde Tandja nog expliciet dat hij niet zou proberen langer aan de macht te blijven.

Totdat hij op 15 mei opeens tegen journalisten die hem vroegen of hij daadwerkelijk terug zou treden, zei: „Het volk wil dat ik blijf.” Zijn woordvoerder legde uit dat er een referendum zou worden gehouden over het voortbestaan van de huidige grondwet.

In de grondwet staat niet alleen dat een president ten hoogste twee termijnen mag dienen, maar ook dat elke poging om die periode te verlengen ongrondwettelijk is. Dat betekent dus dat er voor Tandja geen mogelijkheid is om zich voor een derde termijn te laten verkiezen. Daarom, zo beweerde zijn woordvoerder, zou het volk zich in een referendum uitspreken over het voorstel om de huidige grondwet in zijn geheel op te heffen en daarvoor in de plaats een nieuwe grondwet te maken die geen limiet stelt aan het aantal keren dat een president herkozen kan worden.

Het is niet verwonderlijk dat het constitutioneel hof van Niger op 25 mei uitsprak dat een referendum om de grondwet op te heffen ongrondwettelijk is. Het hof concludeerde ook dat Tandja door het uitschrijven van zo’n referendum zijn eed brak die hij uitsprak bij het aanvaarden van zijn presidentschap. Dat laatste valt slecht in Niger, waar het grootste deel van de bevolking moslim is.

Na een nieuwe uitspraak in juni van het constitutioneel hof dat het referendum echt niet door kon gaan riep Tandja vorige week vrijdag de noodtoestand uit. Hij regeert sinds dat moment per decreet.

Maandag ontsloeg hij de acht rechters van het constitutioneel hof en hij stelde nieuwe ministers aan die afkomstig zijn uit partijen die zijn referendum wel steunen. Het referendum staat gepland voor 4 augustus, drie weken voor de algemene verkiezingen, die gepland staan op 20 augustus.

Afrikaanse en westerse diplomaten hebben hun zorgen uitgesproken over het plan voor het referendum. De Europese Unie heeft in een lopend programma 458 miljoen euro gereserveerd voor hulp aan Niger van 2008-13, maar dreigt er nu mee dat programma stop te zetten. Ook de voormalige kolonisator Frankrijk, verreweg de grootste buitenlandse investeerder in Niger, spreekt dreigende taal.

Een teken van de toegenomen spanningen in het land en van de afbrokkeling van de democratie is dat maandag het populaire particuliere radiostation Dounia uit de lucht werd gehaald, nadat het een verklaring van de oppositie had uitgezonden. Ook werd maandag de prominente mensenrechtenactivist Marou Amadou gearresteerd op verdenking van opruiing. Dinsdag werd oppositieleider Mahamadou Issoufou enkele uren door de politie ondervraagd, omdat hij het leger ertoe had opgeroepen orders van de president te weigeren.

Het leger stelt echter dat het onpartijdig is. Tot nog toe neemt het geen standpunt in.

Niger is een voormalige Franse kolonie. Het land, dat midden in Afrika ligt, telt 15 miljoen inwoners en is een van de armste landen van de wereld.

Volgens Tandja wil het volk dat hij enkele grote infrastructurele projecten afrondt voordat hij vertrekt: een stuwdam om elektriciteit op te wekken, een olieraffinaderij en een grote uraniummijn waarmee Niger de op een na grootste producent van uranium ter wereld zou worden.