Gezag, geen vies woord
Margriet en Libelle hebben in de jaren zeventig en tachtig de Nederlandse gezinnen geleerd hoe je kinderen moest opvoeden. In brievenrubrieken legden deskundige psychologen uit dat onderhandelen op basis van gelijkwaardigheid beter werkte dan de inzet van ouderlijk gezag. Deze adviezen hebben –voorzichtig geformuleerd– niet tot daverend succes geleid. De opvoedingsresultaten vertonen de laatste dertig jaar geen stijgende lijn. De jeugdzorg kan het werk niet meer aan. Kinderen die gebaat zijn bij veel structuur komen in de verdrukking. De vorm van huiselijk geweld waarbij kinderen ouders slaan, neemt toe. Het debacle van deze set opvoedingsadviezen is zo overduidelijk, dat zelfs in seculiere bladen de aandacht voor gezag toeneemt.
Het is in dat licht bizar om te lezen hoe in de libelles en de margrieten van de gereformeerde gezindte het antiautoritaire denken van de jaren zestig doorgedrongen is. Een klein onderzoekje gepubliceerd in het RD van 23 januari maakte me al alert: ”Democratische opvoedingsstijl dominant bij opvoedingsondersteuning in refokringen.” Een opvoedingsadviseur legt uit dat je niet boos moet worden als een kind zijn moeder ”stommerd” noemt. Als je kind stommerd zegt, probeert het uit hoever het kan gaan. Je moet dan vriendelijk tegen je dochter zeggen: „Zeg dat woord maar niet meer, maar ik begrijp dat je boos bent.” Een andere slogan, die je steeds meer leest: Verbieden helpt niet! Je kunt beter met je kind in gesprek gaan.In de laatste Terdege legde een deskundige voor onwetende en onzekere puberouders maar weer eens uit welke opvoedingsstijlen je kunt onderscheiden. Ik citeer eerst wat er geschreven wordt over de autoritaire opvoedingsstijl: „Ouders stellen veel grenzen en verwachten strikte gehoorzaamheid. Geen overleg of uitleg. Omdat ik het zeg. Rust en orde zijn belangrijk in de opvoeding. Gevoelens van kinderen worden nauwelijks serieus genomen.”
Vergelijk deze beschrijving met die van de democratische opvoedingsstijl: „Luisterend naar het kind sturing geven: Probeer het maar, ik houd je hand vast. Aanmoedigen van zelfstandig gedrag en eigen inbreng van het kind. Ouders stellen regels en grenzen, daarnaast is overleg ook belangrijk. Ouders geven warmte en uitleg. Er is ruimte voor emoties van het kind.”
Wie nog een beetje van zijn kind houdt, gaat natuurlijk voor de democratische stijl, met prachtige woorden als: warmte, ruimte voor emoties, luisteren, aanmoedigen. Vergelijk dat met de negatieve woorden van de autoritaire stijl: „strikt, geen uitleg, geen overleg, gevoelens nauwelijks serieus nemen.” De boodschap is duidelijk: wie voor een autoritaire opvoedingsstijl kiest, is een potentiële kandidaat voor het opsporingsteam huiselijk geweld.
Hebben we als refo’s wel een probleempje, lijkt me. Het hele bijbelse denken over opvoeding staat namelijk volledig in het teken van autoriteit. Van gelegitimeerde macht. De vader en moeder voeden het kind op omdat ze gezag hebben. Gezag gekregen van God. Ze hebben met hun kind voor het aangezicht van God gestaan. Ouders zijn machten door God gesteld. Ik zou dus denken: perfect als een moeder zegt: „Het mag niet, omdat ik het zeg.” Inderdaad, omdat de moeder, als plaatsvervanger van God gesteld over het kind dat uiteindelijk Gods eigendom is, het zegt, moet het kind gehoorzamen. Jammer dat we deze mooie Bijbelse gedachte nu moeten inruilen voor democratie en gelijkwaardigheid.
Strikt
Ook strikte gehoorzaamheid wordt in de Bijbel gezien als uiterst positief. Op niet gehoorzamen staan zware straffen: raven zullen het oog uitpikken van het kind dat de gehoorzaamheid aan zijn moeder veracht (Spreuken 30:17). Hoe zal het met onze kinderen gaan als we dit christelijk denken inruilen voor adviezen van humanistisch gevormde psychologen?
Waar het mij natuurlijk om gaat is dit: waarom wordt een autoritaire opvoeding negatief gedefinieerd en de democratische stijl positief? Wat zit daar achter? Het lijkt alsof de duivel ermee speelt. Alsof hij niet moe wordt het spel te spelen waarmee hij zijn eerste daverende succes boekte. Gezag in een kwaad daglicht stellen. Autonomie promoten.
Wat is nu precies de list van de duivel? Want het lijkt zo logisch. Gezag, gehoorzamen, machten boven je, daar krijg je toch geen positieve gevoelens bij? De list is deze, dat de duivel Gods gebod in een kwaad daglicht stelt door maar de helft van de waarheid te laten zien. Welke helft verzwijgt hij: de liefde. Christelijk opvoeden is autoritair opvoeden, doordrenkt van liefde, ontferming en barmhartigheid. Kinderen leren luisteren, omdat je niet wilt dat ze leven naar het goeddunken van hun eigen hart. Kinderen straffen, omdat je zo vreselijk veel van ze houdt. Kinderen dingen klip en klaar verbieden, omdat je ze niet over hebt voor de wereld.
Het was me wat waard als degenen die de ouders in de refolibelles en de -margrieten advies geven, de humanistische denkschema’s bij hun oude collegedictaten zouden opbergen. Dan kunnen ze de Bijbel ter hand nemen en hun denkkracht gebruiken om te zoeken naar een praktische uitwerking van een opvoeding die gebaseerd is op de gedachte van geleende kinderen en geautoriseerde ouders in de bedding van allesbeheersende Bijbelse liefde.
Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl.
