Geschiedenis omvat een breed terrein: gebeurtenissen uit een grijs verleden, maar ook feiten van nog maar enkele jaren oud. Van de hunebedden tot prins Willem van Oranje, en van bisschop Willibrord tot de multiculturele samenleving. Een overzichtelijk lijstje van vijftig namen en thema’s biedt de historische canon. Nu deze overal in Nederland wordt besproken en verwerkt in nieuwe publicaties, mag een introductie voor jonge lezers niet uitblijven. Daarin voorziet het boek van Jan van Reenen, ”Vensters vol verhalen”.Van Reenen was jarenlang werkzaam in het basisonderwijs. Op dit moment werkt hij als zelfstandige, onder meer als notulist voor de gemeente Amsterdam. Voor deze krant schrijft hij regelmatig verslagen voor de kerkredactie. De schrijver is geen onbekende in het Jeruzalem van de geschiedenisboeken. In 1986 verscheen van zijn hand ”De grote geschiedenis van een klein land”. Van deze vierdelige serie kwam in 1998 een tweedelige herdruk op de markt. „Heel veel kinderen hebben sindsdien op school en thuis op een prettig toegankelijke manier kennisgemaakt met de geschiedenis van ons land”, schrijft historicus A. A. van der Schans in het Woord Vooraf.

Uittips

”Vensters vol verhalen” volgt de vijftig vensters van de historische canon op de voet, maar met eigen accenten op het christelijke karakter van de Nederlandse geschiedenis. Elk venster wordt in drie delen behandeld: een lees- of vertelverhaal, een bladzijde met de feiten en achtergronden van het venster en een bladzijde met uittips naar plekken in Nederland waar nog iets van het venster te zien is. Zo ga je voor de hunebedden natuurlijk naar Drente. Maar ook het historisch themapark Archeon in Alphen aan den Rijn heeft veel te bieden aan liefhebbers van de prehistorie. Of het Leidse Rijksmuseum van Oudheden, waar ’s werelds oudste beschavingen worden tentoongesteld.

„Tegenwoordig willen mensen ergens naartoe”, licht Van Reenen zijn keuze voor de uittips toe. „Al schrijvende kreeg ik het idee dit zo aan te pakken. Als je over Hugo de Groot vertelt, past Slot Loevestein daarbij. Gaat het verhaal over Floris de Vijfde, dan kom je terecht in het Muiderslot. En wie meer wil weten over de Joodse onderduikster Anne Frank gaat naar het Anne Frankhuis in Amsterdam.”

„Het bedenken van de verhalen vond ik het moeilijkst”, zegt de schrijver. „Neem het venster van Spinoza. Wat voor verhaal ga je over hem vertellen? Ik heb uiteindelijk gekozen voor het moment dat hij uit de synagoge wordt gegooid, wegens zijn ketterse denkbeelden. In het verhaal moet je het wézen van een venster te pakken zien te krijgen. Bij Willem van Oranje vertel je over de moord op de Vader des Vaderlands, dat is logisch. Bij Michiel de Ruyter vertel je over een van zijn zeeslagen, dat is ook logisch. Maar wat vertel je over de televisie? Ik heb gekozen voor een gezin dat televisiekijkt en daar met elkaar over praat.

Het verhaal over de strijder voor vrouwenemancipatie Aletta Jacobs is bewust in de ik-vorm geschreven. Dat vond ik typerend voor haar: ík wil dit, ík vind dat. Als je het verhaal maar eenmaal hebt, is het beschrijven van de historische informatie en feiten een stuk makkelijker.”

Christelijk karakter

Van Reenen heeft zich er sterk voor gemaakt de verhalen en achtergronden een specifiek christelijke inkleuring mee te geven. Bij expliciet christelijke vensters als Willibrord, de Beeldenstorm en de Statenvertaling ligt dat voor de hand – al heeft hij bij de Beeldenstorm ook de hagepreken toegevoegd. „Die twee zijn in de vaderlandse geschiedenis onlosmakelijk met elkaar verbonden.”

Bij de meer neutrale vensters moet je als auteur extra verbanden leggen om de christelijke identiteit uit de verf te laten komen. Van Reenen: „Bij het venster over het verzet tegen de kinderarbeid heb ik de schoolstrijd meegenomen. En bij Aletta Jacobs geef ik aan dat het streven naar gelijke rechten voor man en vrouw regelmatig botst met het bijbelse onderscheid tussen de seksen. In het hoofdstuk over de humanist Erasmus komt de reformator Luther aan de orde. En als je vertelt over de televisie, geef je niet alleen de invloed van dit massamedium aan, maar ook de schadelijke gevolgen ervan.”

Soms wijkt Van Reenen in de verhalen een beetje af van het gegeven venster. „Met Annie M. G. Schmidt kon ik niet zo goed uit de voeten. In het verhaal heb ik daarom gekozen voor Jasper Grootveld, die happenings organiseert bij het Lieverdje in Amsterdam. De straten stromen vol met mensen, de politie weet niet hoe ze moet optreden. Met die afbrokkeling van het gezag begint een nieuwe tijd. Dezelfde geest van verzet zie je terug bij Schmidt, maar ik vond haar niet zo geschikt voor een verhaal. Natuurlijk wordt ze wel genoemd in de achtergrondinformatie en de tips.”

Victorie van Alkmaar

Het christelijk inkleuren van de canon is impliciet ook een kritiek op de samenstelling van het lijstje met vijftig vensters. „Ik vind dat de makers te veel het accent hebben gelegd op de twintigste eeuw en te weinig op de wordingsgeschiedenis van ons land”, beargumenteert Van Reenen. „Over de Tachtigjarige Oorlog, zo’n belangrijk tijdperk, gaan maar een paar vensters. Waarom bijvoorbeeld geen Victorie van Alkmaar opgenomen? Of neem koning Willem III, die Europa nota bene gered heeft van het Franse gevaar. Hij was echt een genie. Zo’n gasbel (het 49e venster, JCK) is prima, maar de wordings­geschiedenis van Nederland had ik graag beter vertegenwoordigd gezien.”

Mede n.a.v. ”Vensters vol verhalen. De canon van Nederland”, door Jan van Reenen; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2009; ISBN 978 90 336 2952 5; 216 blz.; € 24,95.

Zie kits.nl/loevestein voor foto’s van de Kitsclubdag op Slot Loevestein.