De Jong, verbonden aan de afdeling transculturele psychiatrie, was getuige-deskundige in een geruchtmakende rechtszaak vorige week dinsdag: in Groningen stond de moeder terecht van een 5-jarige meisje dat in april stierf tijdens een voodooritueel. Om de duivel uit haar dochter te drijven, gaf de moeder het kind niet meer te eten, liet ze haar niet slapen en mishandelde ze het meisje. Het kind overleed aan bloedvergiftiging, uitputting, stress en de gevolgen van het geweld.

„Er zijn geen keiharde cijfers beschikbaar”, nuanceert De Jong, „maar diverse gezaghebbende collega’s hebben een duidelijke trend geconstateerd.” Een economische recessie of bijvoorbeeld oorlogsdreiging kan de stijgende interesse voor duivelsuitdrijvingen volgens hem aanwakkeren.

In driekwart van alle niet-westerse landen raken mensen geregeld in trance of worden ze door een geest bezeten. Ze horen dan stemmen en visioenen. „De staat waarin de bezetene zich dan bevindt, wordt wel vergeleken met de trance waarin bezoekers van een houseparty raken als ze zich op de dansvloer uitleven.”

De Jong heeft veel onderzoek verricht naar mensen met psychische problemen in Afrika. In derdewereldlanden stappen mensen met psychische problemen niet zo snel naar een psychiater, maar eerder naar een genezer. Waar de psychiater therapie of pillen gebruikt om de symptomen te bestrijden, gebruikt een genezer allerhande rituelen. Deze rituelen vallen onder de noemer duivelsuitdrijving.

„Vroeger leerden patiënten eerder een vriendschappelijke relatie op te bouwen met hun geest”, vertelt de hoogleraar. „Tegenwoordig wordt er veel sneller naar exorcisme gegrepen om de geest uit te bannen.” Dit gebeurt door middel van geweld, met behulp van een amulet of door een reinigingsritueel waarbij de geesten worden uitgerookt.

De mate waarin mensen zich in Nederland wenden tot uitdrijvingsrituelen, is onbekend. Een trend kan F. S. L. Koopmans, woordvoerder van stichting De Hoop uit Dordrecht, dan ook niet bespeuren. De stichting werkt met een doelgroep van verslaafden van wie sommigen zich hebben beziggehouden met occulte praktijken of drugs die een andere belevenis van de realiteit geven. „Duiveluitdrijving is iets wat we in de verslavingszorg af en toe tegenkomen, en waarmee we op een zorgvuldige en bijbelse manier omgaan”, licht Koopmans toe. „Maar dat is het dan ook wel. We erkennen de bijbelse realiteit van demonen, hebben ook niet het standpunt dat je deze realiteit zou moeten vertalen in termen van psychiatrische stoornissen, maar een dergelijke trend maken we niet zo mee.”