Na het eerste Osloakkoord van 1993 leek de stichting van een Palestijnse staat onvermijdelijk. Israëlische politici namen het begrip ”onafhankelijke staat” aanvankelijk niet vaak in de mond, maar in de loop van de jaren werd het steeds duidelijker dat het daar op uit moest lopen.Het proces verliep echter niet volgens plan. Na de Israëlische ontruimingen van de grote Palestijnse bevolkingscentra in de jaren negentig ging Israël gebukt onder de zwaarste terreuraanslagen in zijn geschiedenis. Het leger nam harde tegenmaatregelen, waar de Palestijnse bevolking onder leed.

Tijdens al deze zestien jaren na ‘Oslo’ ging Israël steeds door met de uitbreiding van de nederzettingen in de zogenaamde bezette gebieden. Ook het uitgebreide stelsel van militaire controleposten en afsluitingen bleef bestaan.

De redenering van velen in Israël is momenteel dat de gesprekken over een Palestijnse staat nooit meer iets zullen worden omdat deze in het verleden ook nooit op iets uitgelopen zijn. Bovendien is het perspectief van de nieuwe regering heel anders. „De werkelijke reden (voor de impasse, AM) is niet de bezetting, de nederzettingen of de kolonisten”, zei minister van Buitenlandse Zaken Avigdor Lieberman in een interview met The Jerusalem Post. „Dit conflict is werkelijk een zeer diep conflict. Het begon als andere nationale conflicten. Vandaag is het meer een religieus conflict.”

Netanyahu heeft gezegd met het vredesproces te willen doorgaan. Maar de onderhandelingen zullen wat hem betreft niet hoeven leiden tot een soevereine Palestijnse staat.

De regering heeft in de afgelopen weken nieuwe plannen gemaakt. Netanyahu zal deze maandag in Washington presenteren bij zijn bezoek aan de Amerikaanse president Barack Obama. Wel is al duidelijk dat hij de nadruk wil leggen op de economische ontwikkeling van de Palestijnse gebieden.

Minister Lieberman reisde de afgelopen weken langs diverse Europese hoofdsteden (zoals Rome, Praag en Parijs) om contacten te leggen met zijn ambtgenoten. Hij legde op zijn rondreis uit dat hij nog niet in details kon treden over het Palestijnse beleid.

De positie van de EU is echter duidelijk. De Europese landen zijn van mening dat de onderhandelingen moeten uitmonden in een onafhankelijke Palestijnse staat die in vrede naast Israël bestaat. Elke stap of verklaring die het vooruitzicht van een door onderhandelingen overgekomen tweestatenoplossing ondermijnt, beschouwt de EU als onnuttig.

De EU heeft ook een stok achter de deur. Tijdens een Europees-Israëlische Associatieraad in 2007 stelde Israël voor de betrekkingen op te waarderen. Deze raad is een forum dat zich bezighoudt met de betrekkingen tussen de Unie en Israël. De raad komt eens per jaar bij elkaar op het niveau van ministers van Buitenlandse Zaken.

Vorig jaar besloot de EU inderdaad positief in te gaan op Israëls verzoek. Dit houdt in dat beide partijen de samenwerking intensiveren op het gebied van politieke dialoog, economische en sociale ontwikkeling, handel, criminaliteitsbestrijding, vervoer en contacten tussen mensen.

De opwaardering is niet alleen nuttig voor Israël, maar ook voor de EU. De EU heeft er strategisch en commercieel belang bij goede relaties te hebben met alle buren. Ook met Israël dus, vooral gezien de hoge mate van ontwikkeling van dat land.

Maar de EU wil de eventuele opwaardering tegelijk wel plaatsen in een politieke context, namelijk een oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict.

In april maakten de EU-ministers van Buitenlandse Zaken duidelijk dat ze het nieuwe beleid van de Israëlische regering aangaande het vredesproces willen afwachten. Daarna zullen ze hun positie bepalen ten aanzien van de volgende bijeenkomst van de Associatieraad, die is gepland voor 15 juni. Op die bijeenkomst is Lieberman van plan het nieuwe beleid uitgebreid uiteen te zetten.

Het hangt dus af van de plannen van Netanyahu en de EU-reactie daarop of de opwaardering doorgaat. De bestaande samenwerking of de relaties zijn niet in gevaar.

Ondanks de moeilijkheden die dreigen, denken de Israëliërs in het algemeen positief over Europa. Volgens een recente opiniepeiling van de Konrad Adenauerstichting in Jeruzalem zouden meer dan twee van de drie Israëliërs graag willen dat hun land tot de EU toetreedt. Israël heeft echter geen aanvraag ingediend en over een eventuele toetreding is nooit gesproken.

Jeruzalem houdt het liever op goede relaties en intensieve samenwerking met zijn belangrijkste handelspartner.