In het christelijke gereformeerde orgaan ”De Wekker” blikt ds. J. G. Schenau terug op een „raar jaar.” Hij blikt ook vooruit en wenst zijn lezers „een welbedaagd 2003.”„Om een terugblik gezellig te houden, kun je maar beter een ander jaar nemen dan 2002. O zeker, ze zijn of worden na zorgvuldige verkiezing weer aangewezen: de helden en heldinnen van de voorbije twaalf maanden. Maar steeds zit er een luchtje aan. De sportploeg van het jaar. Volgens kenners de verkeerde. De politicus van het jaar (ongetwijfeld Pim Fortuyn), ten koste van zijn eigen leven. Miss World 2002, ten koste van het leven van meer dan honderd Nigerianen. Ook ”De taal van het jaar twee” is weer keurig op een rij gezet. Nieuwe woorden en uitdrukkingen, met een geur van dood en bederf om zich heen.

Wat intussen opvalt, is dat commentatoren maar geen eenduidige typering van het jaar 2002 kunnen vinden. Was het ”het jaar van het volk”? ”Het jaar van de onvrede”? Ik las over ”het jaar van de kamikazebelegger”. Is te spreken van ”een rampjaar”? Vrij Nederland sprak in elk geval van „een van de raarste jaren uit onze geschiedenis.” Die moeite om te duiden doet denken aan de spraakverwarring na de torenbouw van Babel. En dat kan kloppen. We hebben te lang torens tot in de hemel willen maken van onze ideologische bouw- en politieke bolwerken, van maatschappelijke zuilen en economische voorraadschuren, van bankgebouwen én kerkkantoren. Het moet ons niet verwonderen, dat je dan -ondanks de taal van het jaar- geen gemene deler meer kunt vinden.

Wat zou het nieuwe jaar ons brengen? Een typering in het voren is nog moeilijker dan achteraf.

Misschien zouden wij ons om te beginnen maar het beste voor kunnen nemen ons leven minder in jaren en meer in dagen te tellen. Daaraan heeft God immers de belofte van wijsheid verbonden (Ps. 90:12)? Laatst las ik in mijn Bijbel van Jozua, dat hij „hoogbejaard” was (Jozua 23:1). De Statenvertaling heeft dan „welbedaagd.” Dat is een vertaling, die van meer wijsheid blijk geeft. Een enkele dag kan al zo vol zijn. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad, zegt de Heere Jezus. En het wordt door velen ervaren, dat je het kwaad dat je voor morgen vreest, er vandaag echt nog niet bij kunt hebben. Als het al op komt dagen… Hoe dan ook, elke dag heeft ook genoeg aan zijn eigen portie manna. De Heere geeft sinds mensenheugenis zorg op maat en zorg per dag. Even zolang kunnen wij weten, dat één dag vooruitgrijpen het bederf al oproept van wat op zich zo goed is. Leven per dag, in diepe ootmoed en gelovig vertrouwen, dat maakt wijs. Een welbedaagd 2003 wens ik u toe. Dan hebt u toch een rake typering in het voren. Want dan wordt het een Anno Domini, een jaar onzes Heeren.”

De Catechisant
”De Catechisant” onderstreept het grote belang van de huisgodsdienst. Eigenlijk zou elke kerkenraad enkele gemeente-avonden moeten houden waarop dit thema met jonge ouders wordt besproken, vindt de schrijver.

„Het is een voorrecht als het kind een goede christelijke school kan bezoeken. Het is fijn als het terecht kan op een jeugdvereniging waarop aandacht wordt besteed aan de Bijbel. Maar de ouders dragen de eerste en eigenlijke verantwoordelijkheid voor de godsdienstige opvoeding. Zij hebben immers persoonlijk hun ja-woord gegeven, als voor God; om de kinderen „in de voorzeide leer, naar het vermogen te onderwijzen.”

De gedachte van het gezin als kleine kerk is wezenlijk voor de gereformeerde opvoeding. Laten de ouders daarom, in volstrekte afhankelijkheid van de Geest van Christus, de hand aan de ploeg slaan. Laten ze de huisgodsdienst opnieuw in praktijk brengen of de bestaande praktijk van het gezin verbeteren.

Verschillende middelen staan ten dienste:
(a) bijbellezen aan tafel
(b) samen zingen
(c) gebed in gezinsverband
(d) bespreking van de preek
(e) dagsluiting
Voor alle huisgodsdiensten geldt, dat de ouders daarmee een begin moeten maken als hun kinderen nog klein zijn! Wie met zingen of een bespreking van een preek in het gezin wil wachten tot de kinderen pubers van veertien jaar zijn, begint tien jaar te laat. In een gezin met jonge kinderen worden huisgodsdienstoefeningen het gemakkelijkst en op natuurlijke wijze tot onderdeel van de gezinsopvoeding gemaakt. Het is dan ook van bijzonder belang dat vooral jonge gezinnen de vele mogelijkheden die er zijn, benutten.

Eigenlijk zou elke kerkenraad enkele gemeente-avonden moeten houden, waarop het thema huisgodsdienst met jonge ouders wordt besproken.

Met deze opsomming komen tegelijkertijd een aantal knelpunten binnen ons gezicht. De gezinssituatie is in de loop van de tijd zeer ingrijpend veranderd. Het gesloten gezinstype, waarbij iedereen thuis kwam eten en ook ’s avonds thuis was, is zo goed als verdwenen: het ’open’ gezin is algemeen geworden. ’s Morgens gaan de gezinsleden vaak op verschillende tijdstippen de deur uit. Van het samen gebruiken van de middagmaaltijd is geen sprake.

’s Avonds zijn vader en de oudere kinderen soms weg voor studie, werk over overwerk. Wanneer is het gezin nog echt bij elkaar?

Dit probleem is niet gering, maar kan en moet worden opgelost met het oog op de opvoeding in de vreze des Heeren. Hier is een passieve opstelling heel verwerpelijk. Zoek eerst het Koninkrijk Gods. Het is heel belangrijk dat vader en moeder samen en met de oudere kinderen overleggen hoe we bereiken dat ons gezin ten minste één maaltijd geheel bijeen is.

Ook is de dag des Heeren, de sabbatdag, niet alleen van groot belang voor het horen van Gods Woord in de prediking, maar heeft deze ook grote betekenis voor het gezinsleven. Die dag biedt altijd mogelijkheden voor bepaalde vormen van huisgodsdienst.

Het gaat steeds om het in het oog houden van het grote doel: het bewust en consequent aanreiken van vormingselementen in het gezin, om onze kinderen op te voeden in de vreze des Heeren.

Niet elke vader heeft dezelfde gave ontvangen ten aanzien van het voorlezen uit de Schrift in de gezinskring. Dat is geen bezwaar, als we ons maar echt toeleggen op het eerbiedig en zo goed mogelijk leren lezen. Het gaat vooral om de geestelijke instelling waarmee we lezen. Een kind voelt de dingen haarscherp aan. Het snel en oneerbiedig afraffelen van een bijbelgedeelte heeft al veel schade aangericht in kinderharten. Als het kind maar ziet dat vader met eerbied de huisbijbel opent…

In sommige gezinnen wordt aan tafel een zogenaamd ’stil gebed’ gedaan, waarbij ieder voor zichzelf bidt. Hoewel er begrip mag zijn voor de schroom, moet toch worden gezegd dat veel vaders onvoldoende beseffen dat zij in het bijzonder als hoofd van het gezin tot taak hebben om in hun gezin als priester leiding te geven. Hoe kunnen kinderen opgevoed worden in de vreze des Heeren als niet wordt voorgegaan in het gebed? Het is heel belangrijk dat jonge mensen die gaan trouwen, samen vooraf hierover nagedacht hebben. Het best is als men om beurten vanaf de eerste dag van het huwelijk aan tafel hardop voorgaat in het gebed. De praktijk leert dat het veel moeilijker wordt als men daar mee gaat beginnen als men al enige tijd getrouwd is. Het gaat niet om een lang gebed. De Heere vraagt ook geen gebed met gewichtige woorden. Juist in het bijzijn van kinderen is het van groot belang om kort en eenvoudig te bidden.

Als iemand erg opziet tegen het doen van een vrij gebed, laat hij dan in ieder geval een formuliergebed bidden. Het is altijd mogelijk om daaraan enkele zinnen toe te voegen. Dat zal het geval zijn, wanneer bijzondere noden in de gezinskring ons uitdrijven tot de Heere.

Toch verdient het de voorkeur om in gezinsverband een vrij gebed te bidden, waarin ook de voorbede voor anderen een plaats ontvangt. Het kan bij kinderen een diepe indruk nalaten als vader als hoofd van het gezin in een ootmoedig gebed alle noden en vreugden van gezin, kerk en volk mag neerleggen aan de troon van Gods genade.”