Wie over landbouw begrijpelijke taal wil horen, moet bij de LPF zijn. Waar bijvoorbeeld de VVD zich hult in wolken van abstract taalgebruik, spreekt de LPF, naar het voorbeeld van Fortuyn, in ronde, Hollandse woorden. „Gezond en lekker voedsel komt van boeren, tuinders en vissers.” Nog zo’n stijlbloempje: „Boeren en tuinders zijn de beste aardbolstoffeerders.” De partij wil „een afname van de papieren rompslomp” en vindt dat de Nederlandse boeren „in Europa niet voor de troepen uit hoeven te lopen.”

Toch is het de vraag of boeren veel wijzer worden van deze ’heerlijk-helder-Heinsbroek’-taal. Wie de website van de partij aanklikt en vervolgens het verkiezingprogramma van de LPF opzoekt, vindt bijzonder weinig verdieping. Na de hier geciteerde zinnen volgt er over landbouw niets meer. Het hele verkiezingsprogramma bestaat tot nu toe uit een rij losse kreten. „Het bovenstaande betreft het conceptprogramma van de partij. De definitieve versie is vanaf de tweede helft van december via deze website beschikbaar.” Op 30 december is die definitieve versie echter nog altijd onvindbaar…

Overigens is landbouw en natuur bij maar weinig partijen topprioriteit. Dat is de afgelopen decennia weliswaar bij geen enkele verkiezing het geval geweest, maar anno 2003 al helemaal niet. Veiligheid en integratie vormen de ”hot issues”, groene ruimte is een onderwerp dat veel partijen volledigheidshalve nog even vermelden.

Neem de PvdA. In het verkiezingsmanifest van de sociaal-democraten, een actuele toespitsing van het verkiezingsprogramma van 2002, wordt de landbouw ternauwernood genoemd. In het manifest krijgen mogelijke PvdA-stemmers niet veel meer te horen dan dat „een economisch rendabele en verantwoord producerende landbouw voor een leefbaar platteland onontbeerlijk is.” Wie zo algemeen formuleert, vindt ieder ander aan zijn zijde.

Toch verraadt de PvdA aan de zorgvuldige lezer wel uit welke hoek zij de wind laat waaien. Bijvoorbeeld door in haar manifest de landbouw niet als zelfstandig thema te benoemen, maar boeren en tuinders op te voeren onder het kopje: ”Behoud van open ruimte en natuur”.

Op die lijn zit ook een partij als GroenLinks. Zij wil „een radicale vergroening van het Nederlandse en Europese landbouwbeleid.” En laat staatssecretaris Van Geel er niet mee aankomen dat de burger bij een tegenzittend economisch tij „even geen belangstelling heeft voor het milieu.” Draagkracht kun je maken, maar ook breken, opponeert de partij tegen het demissionaire kabinet-Balkenende. Kijk maar naar Duitsland, waar 94 procent van de bevolking de aanpak van de CO(in2(-uitstoot heel belangrijk vindt. Dat staat niet los van „de overtuigingskracht van de roodgroene coalitie aldaar.”

GroenLinks vindt het jammer dat onder het huidige kabinet in de landbouw meer bestrijdingsmiddelen worden toegestaan, dat de mestwetgeving wordt verruimd en dat het verbod op nertsenfokkerij en legbatterijen is ingetrokken. Voorzover het aan „dé milieupartij van Nederland” ligt, slaat een toekomstig kabinet een volstrekt andere koers in. Partijen als D66 en de SP denken er nauwelijks anders over.

Waar kunnen boeren en tuinders hun stem dan kwijt? De VVD zal hen in elk geval niet lastigvallen met overbodige milieuregels. „In het milieubeleid tellen alleen feiten en resultaten.” Anderzijds zijn het juist de liberalen die niet ophouden te tamboeren op een vrije wereldmarkt. „De EU moet haar prijs- en inkomenssteun geleidelijk afbouwen.”

Veel prettiger zullen agrariërs zich voelen bij het lezen van de verkiezingsprogramma’s van SGP, CDA en ChristenUnie. Ook bij hen opmerkingen over diervriendelijk produceren en milieu, maar het overeind houden van de agrische sector staat bij hen in veel opzichten voorop. De landbouw mag Nederland niet uit, stralen de christelijke partijen uit. Worden aan Nederlandse agrarische producten hoge eisen gesteld? Dan moeten geïmporteerde producten aan precies diezelfde eisen voldoen, aldus de SGP. Een ander concreet voorstel van de staatkundig gereformeerden: geef jonge boeren die een bedrijf overnemen een fiscale en financiële tegemoetkoming. Zoals bekend heeft Van der Vlies op dit punt al succes geboekt, maar het kan altijd beter, zal de SGP-leider denken.

Het CDA wil extra sociaal beleid voor arme boeren en een specifiek arbeidsmarktbeleid voor agrariërs die ermee stoppen. Net als alle andere partijen, trekt het CDA uit de mkz-crisis de conclusie dat het Europese non-vaccinatiebeleid op de helling moet. Bovendien moet er in de toekomst meer regionaal geproduceerd worden, zodat het gesleep met dieren ophoudt en de risico’s op epidemieën veel kleiner worden. De ChristenUnie wil boeren „eerlijke prijzen geven voor hun producten en een betere beloning voor het onderhoud van de groene ruimte.” Ander punt op haar verlangenlijstje: opnieuw een minister van Milieu.

Vrijdag aflevering 5: buitenlands beleid.