Het duurt even voordat de structuur van het boek helder wordt. Schijnbaar is het een ongeordende verzameling van vijftig natuurkundeonderwerpen. Baker blijkt te hebben gekozen voor een thematische en niet voor een chronologische structuur.Elk volgende hoofdstuk is een uitbreiding of een verdieping van het vorige. De auteur volgt daarmee een spreuk van Newton: „Als ik verder heb gezien, kwam dat doordat ik op de schouders van reuzen stond.” Het ene thema is dus de basis om het volgende thema te kunnen begrijpen.

Het eerste inzicht dat de auteur de lezer biedt, is het principe van Mach - de traagheid van een massa wordt veroorzaakt door andere massa’s in het heelal. Het tweede hoofdstuk gaat over de bewegingswetten van Newton, gevolgd door de wetten van Kepler voor planeetbanen en Newtons gravitatiewet.

Behalve uitleg over de bekende wetten vergroot Baker het natuurkundig inzicht bij de lezer door het principe van Huygens, de Fraunhoferdiffractie, de rechterhandregel van Fleming, de Kopenhaagse interpretatie en het uitsluitingsprincipe van Pauli uit te leggen. Zelfs Schrödingers kat, die tegelijk dood en levend is, pakt ze zonder handschoenen vast.

Allerlei thema’s die ook tot de verbeelding spreken zoals het absolute nulpunt, de chaostheorie -de vleugelslag van een vlinder in Brazilië veroorzaakt een orkaan in Texas- komen aan de orde. Baker schuwt zelfs het onderwerp teleportatie niet.

Oerknal

Met het bespreken van de oerknaltheorie beweegt het boek zich op het glibberige terrein van de interpreterende historische wetenschap. Glibberig omdat immers niemand bij het begin van het heelal is geweest waardoor uitglijders voor de hand liggen. Voor de schrijver heeft de oerknal misschien wel dezelfde zekerheid als de gravitatiewetten van Newton, maar dat is wetenschappelijk niet correct. De zwaartekrachtwet kan elk moment getoetst worden, de oerknal per definitie niet.

Baker geeft van de gebeurtenissen vanaf de vermeende oerknal een minutieuze beschrijving vanaf de eerste picoseconde tot de 13,7 miljard jaar die het heelal nu oud zou zijn. De schrijver presenteert het als een feitelijk verslag, maar het is natuurlijk interpreterende inlegkunde. Ruimte voor de Bijbelse scheppingsgeschiedenis biedt het in ieder geval niet.

De hoofdstukken die daarna volgen, zijn afgeleiden van de oerknal. Ze beschrijven de inflatiehypothese, de donkere materie -broodnodig om de oerknal een basis te geven- de kosmologische constante en de Fermiparadox. Ze schetsen een duidelijk beeld van de huidige denkrichting van astronomische wetenschap.

In laatste hoofdstuk komt het antropische principe aan de orde. Hoe komt het dat het heelal zo is dat wij daarin kunnen bestaan? Die vraag beantwoordt de schrijver niet. Wetenschappers weten er geen raad mee. Maar redenerend vanuit de scheppingsgedachte is het niet zo vreemd dat het heelal precies geschikt is voor menselijke bewoning.

De auteur geeft in elk hoofdstuk waar nodig een overzicht van de wetten die aan de orde gesteld zijn, soms verlucht met kaders met meer bijzonderheden over de natuurkundige. Vaak haalt Baker pakkende citaten of zelfs grafschriften aan van de desbetreffende natuurkundige. Met zwart-witschetsen maakt ze het inzicht in een aantal natuurkundige principes nog groter.

Tijdbalk

Ook handig is de tijdbalk waarin geschiedenis van elke wet wordt uitgebeeld. Daardoor is zowel de voorgeschiedenis van een ontdekking als wat er daarna mee gebeurde inzichtelijk gemaakt.

Het boek ”50 inzichten natuurkunde, onmisbare basiskennis” geeft een heldere samenvatting van de natuurkundige wetten die op de middelbare school aan de orde komen. Het is daardoor uitstekend geschikt als naslagwerk, al is natuurlijk niet al die basiskennis onmisbaar.

N.a.v. ”50 inzichten natuurkunde, onmisbare basiskennis”, door Joanne Baker; uitg. Veen Magazines, Diemen, 2008; ISBN 978 9085 712 02 2; 208 blz.; € 19,95.