Samen met zijn vrouw Maria bivakkeert hij al maanden bij familie. Zij zijn slechts twee leden van een vrijwel onzichtbaar leger van ontslagen buitenlanders.De stad Toyota, vernoemd naar de gelijknamige autogigant, ligt in de prefectuur Aichi. Dit is na Tokio de provincie met het hoogste percentage buitenlanders in Japan. Bijna de helft van de buitenlanders in Aichi komen uit Brazilië en Peru. Zo’n 15 procent van hen woont in Homi Danchi. De wijk is in Japan het symbool geworden van Braziliaanse immigratie en de daaraan verbonden problemen.

Op het eerste gezicht lijkt Japan geen last te hebben van de wereldcrisis. Glimmende auto’s rijden er bumper aan bumper en modieus geklede klanten lopen met volle tassen van winkel naar winkel. Maar onder deze schone schijn schuilen vele miljoenen zogenaamde ‘werkende armen’ en een groep werklozen, onder wie veel buitenlanders.

Zorgwekkend is dat niemand weet hoe groot het probleem van werkloze buitenlanders is. „We hebben geen aparte gegevens over werkloosheid onder buitenlandse werknemers”, zegt een woordvoerder van het Japanse Bureau voor de Statistiek. Woordvoerders van ieder departement dat zulke gegevens bij houdt zeggen hetzelfde. Zelfs lokale autoriteiten tasten in het duister.

Een recent onderzoek in de stad Oizumi, waar 17 procent van de bevolking uit het buitenland komt, stelde dat 39 procent van de buitenlanders geen werk had. Slechts 8 procent van hen had een vaste baan.

Volgens het Japanse ministerie van Volksgezondheid, Arbeid en Sociale Zaken zijn er 486.400 buitenlandse werknemers in Japan. De buitenlandse bevolking staat op 2,2 miljoen. Dit suggereert een schokkend hoge werkloosheid.

Het is een tikkende tijdbom. Er is namelijk nauwelijks een sociaal vangnet. Omdat het gros van de buitenlandse werknemers uitsluitend kortlopend contractwerk wordt aangeboden, ontvangen ze een werkloosheidsuitkering voor slechts drie maanden. Daarna is er een groot zwart gat.

„Gisteren kregen we op het arbeidsbureau te horen dat er voor lange tijd geen werk zal zijn,” zegt de Braziliaanse Marili Iamamoto (53) uit Toyota. Haar echtgenoot verloor zijn baan in januari en hun beider uitkering loopt in mei af. „We hebben een hypotheek van 35 jaar, leningen op twee auto’s en de schoolkosten van onze twee dochters.”

Door de spanning die dat alles teweegbrengt, heeft ze haar nagels volledig afgebeten. „Ik maak me grote zorgen over de kinderen en over ons huis. Ik weet niet wat te doen. Ik kan niet slapen en we hebben steeds vaker ruzie.”

Velen om haar heen verkeren in dezelfde situatie. „Tien van onze familieleden zijn werkloos. Acht anderen zijn al teruggekeerd naar Brazilië. Een ander familielid vertrekt binnen enkele weken. Veel vrienden van onze kinderen zijn ook al teruggegaan.” Maar voor Marili is dat geen optie. „We hebben het geld niet en na negen jaar is dit ons thuis.”

„Ik vrees de dag dat veel werklozen hun recht op een uitkering verliezen”, zegt de 70-jarige Yoshitaka Sakuma. Hij werkt als vrijwilliger bij Escola Paulo Freire, een school waar gratis rijst wordt uitgedeeld. De school staat in Homi Danchi, een Bijlmermeerachtige wijk vol met flats in Toyota. „Het is precies een maand geleden dat we gratis voedsel begonnen uit te delen”, legt Sakuma uit. „Zo’n 500 gezinnen hebben zich al geregistreerd en we hebben aan meer dan 1000 mensen hulp geboden. Maar als volgende maand de uitkeringen beginnen af te lopen, verwachten we dat het aantal mensen zal verdubbelen.”

Sakuma maakt zich boos over de opstelling van de Japanse inwoners van Homi Danchi. „Er wonen hier meer dan 4000 Japanners, maar ik ben de enige Japanse vrijwilliger.” Ook klaagt hij over Toyota, de belangrijkste werkgever van Aichi, en in veel gevallen de reden dat de buitenlanders naar Japan kwamen. „Er is geen enkele vrijwilliger van Toyota”, zegt Sakuma.