Het tv-programma NOVA zond vorige week opnamen uit van een preek uit de Haagse Assoennah-moskee waarin een imam zijn toehoorders opriep „liberalisme, democratie, socialisme en alles wat ernaar riekt” af te zweren. Politieke partijen betitelde hij als bondgenoten van satan. Te horen was ook de geestelijk leider van een Amsterdamse moskee die zei dat vrouwen straf verdienen als ze zonder toestemming van hun man de straat op gaan.

Burgemeester Cohen van Amsterdam werd gevraagd in één woord op de uitzending te reageren. Zijn commentaar: „De Veluwe.” Daarvan heeft hij achteraf spijt, vertelt hij telefonisch vanaf zijn vakantieadres.

„Wat ik heb bedoeld, is dat de bewuste preken afkomstig zijn van een kleine islamitische groep die heel streng is in de leer en zich verzet tegen de moderne westerse maatschappij. Ik heb het gevoel dat die thema’s ook spelen in orthodoxe geloofsgemeenschappen die je met name vindt op de Veluwe. Maar ik had voor hetzelfde geld ook traditionele rooms-katholieke groeperingen kunnen noemen of het orthodoxe Jodendom. De positie van de vrouw, het allesbepalende uitgangspunt van God in je leven, homoseksualiteit, het organiseren van onderwijs in eigen kring - het zijn allemaal zaken die in al die groeperingen op vergelijkbare wijze een rol spelen.”

Maar intussen noemt u toch de Veluwe in één adem met een deel van een geloofsgemeenschap dat zich kenmerkt door radicalisme en geweld.
„Dat is dan ook de reden waarom ik dat anders had moeten zeggen. Ik heb er niet meer mee bedoeld dan ik zojuist heb aangegeven. Natuurlijk is er op de Veluwe geen sprake van radicalisme en haat.”

Ook het verketteren van andersdenkenden zult u toch op de Veluwe niet zijn tegengekomen?
„Dat kan ik niet precies beoordelen, maar als dat niet zo is, is dat prima. Ik zet daar wel één ding tegenover. Ik las deze week een interview in De Volkskrant met SGP-voorman Van der Vlies waarbij hij zei dat als zijn groepering het voor het zeggen had, er geen moskee in Nederland gebouwd zou worden. Daarmee wordt aan andersdenkenden geen enkele ruimte geboden.”

Geen ruimte bieden voor de bouw van moskeeën en met vliegtuigen de Twin Towers binnenvliegen zijn toch twee zeer verschillende zaken?
„Zeker, maar ik weet niet of de moslims die in NOVA aan het woord kwamen, daarvan groot voorstander zijn. NOVA heeft wel eens eerder preken van imams aan de kaak gesteld die op dit punt verder gingen.”

U denkt dat ze wel wat geleerd hebben?
„Dat hoop ik. Ik ben wel van mening dat ze nu bleven binnen de grenzen van wat je hier mag zeggen. Dat vind ik in die zin van belang voor orthodoxe christenen dat die vrijheid van godsdienst er ook voor hen moet blijven.”

U bent het dus niet met VVD-leider Zalm eens, die die ruimte voor iedereen, ook voor christenen, wil beperken?
„Integendeel. Ik vind de vrijheid van godsdienst, van meningsuiting en van onderwijs erg belangrijk. Dat was nu juist waar mijn opmerking in NOVA vandaan kwam. Zo’n uitzending leidt al heel snel tot de gedachte dat alle moslims zo zijn en dat we deze vrijheden maar moeten afschaffen. Dat is bij mij absoluut niet aan de orde.”

Volgens critici zijn al die orthodoxe uitingen slecht voor de integratie van allochtonen.
„Ik maak onderscheid tussen assimilatie en integratie. Integratie vind ik ongelooflijk belangrijk en daarmee maken we grote vorderingen. Er zijn grote aantallen Turken en Marokkanen die een totaal andere achtergrond hebben dan wij en die hier toch uitstekend functioneren. Bij hen is de integratie prima verlopen. Ik zal overigens niet ontkennen dat er met name binnen de Marokkaanse groepering jongens rondlopen die een enorme hoeveelheid rotzooi veroorzaken. Daar moeten we zeker wat aan doen.

Bij assimilatie moet iedereen op dezelfde manier denken, en daar voel ik helemaal niets voor. In diezelfde uitzending van

NOVA werd aan burgemeester Deetman van Den Haag voorgehouden dat die imams nog steeds dezelfde denkbeelden huldigen als tijdens een eerdere uitzending. Daarop zei Deetman heel terecht dat als die imams echt zo denken, je niet mag verwachten dat ze van opvatting veranderen omdat een burgemeester een keer iets roept.”

Maar stel dat ze over tien jaar nog steeds preken dat democratie erg slecht is?
„Je moet zo’n groepering goed in de gaten houden. Toch blijf ik zeggen dat we die dingen in hun context moeten zien.”

Volgens de AIVD is die context er een van het rekruteren van jongeren voor de jihad.
„Dat is op zichzelf een ernstig verschijnsel, maar ik voorzie dat als je daar geweldig op inhakt, het ondergronds gaat. Dan wordt het nog veel moeilijker om het in de gaten te houden. Het heeft veruit mijn voorkeur met deze groeperingen in debat te gaan. Ik denk dat we dan beter uitkomen.”