„Damascus in 634 niet met geweld veroverd”
Twee delen omvat de dissertatie waarop de Roemeens-Duitse islamwetenschapper Jens Scheiner woensdag in Nijmegen promoveerde. Daarin onderzoekt hij met behulp van een nieuwe methode meer dan duizend overleveringen rond de verovering van de stad Damascus, aan het begin van de zevende eeuw na Christus.
De titel van Scheiners proefschrift klinkt niet direct uitnodigend: ”Isnad-Cum-Matn-Analyse und historische ahbar – überlieferungs- und ereignisgeschichte”.Kunt u kort aangeven waar het in uw dissertatie om gaat?
„Ik heb alle overleveringen, van zowel christelijke als islamitische zijde, bestudeerd die de verovering van het christelijke Damascus door Arabische strijders–waarschijnlijk in 634– tot inhoud hebben. Waarbij het er mij om te doen was om uit deze ongeveer duizend verhalen de oudste en meest authentieke op het spoor te komen.”
De promovendus (1976) maakte daarvoor gebruik van de aan de Radboud Universiteit Nijmegen ontwikkelde ”isnad-cum-matn-analyse”. Scheiner: „Deze methode onderzoekt de overleveringen op twee onderdelen: de ”isnad” en de ”matn”. De ”isnad” is een, laat ik zeggen, keten, aaneenschakeling van namen: „A vertelde mij over B, die mij vertelde over C, die …” De ”matn” is de tekst zelf, dus dat wat er verteld wordt: „… die had van D begrepen dat Damascus in augustus 634 met behulp van een vredesverdrag werd veroverd.”
Dat laatste is volgens Scheiner inderdaad het antwoord op de vraag die hij centraal stelde: is de oude, ommuurde stad Damascus indertijd met geweld of door middel van een vredesverdrag veroverd? „Wat er precies is gebeurd, weten we niet. Maar de oudste berichten wijzen er toch op dat Damascus met behulp van een verdrag is veroverd.”
Twee delen telt uw proefschrift. Waarin ligt volgens u het belang ervan?
„De betekenis van mijn studie ligt vooral daarin dat ik de waarde van een nieuwe methode voor het onderzoek van de vroegislamitische geschiedenis laat zien. Met behulp van deze methode kunnen we preciezere uitspraken doen over wat er echt is gebeurd.”
De uitkomst dat Damascus hoogstwaarschijnlijk niet door middel van geweld is veroverd, is in het huidige islamdebat ook niet zonder betekenis, meent Scheiner. „Dit nuanceert het beeld dat de islam altijd met „vuur en zwaard” is verbreid. Dat klopt niet. De Arabieren hebben destijds met de inwoners van Damascus overlegd. Hun leven werd gegarandeerd, evenals hun bezit én vrijheid van godsdienst, als zij de nieuwe islamitische overheid zouden erkennen.
Hoe kijkt u aan tegen het islam-debat zoals dat op dit moment wordt gevoerd?
„Mensen hoeven wat mij betreft niet bang te zijn voor de islam – alsof moslimstrijders klaar staan om Europa te veroveren. Een hersenspinsel. Wij hebben hier onze eigen waarden, die we ook moslims moeten gunnen. Ook zij hebben recht op vrije uitoefening van hun godsdienst, bijvoorbeeld. Tegelijkertijd moeten we hen duidelijk maken waar voor ons de grenzen liggen. Daar namelijk, waar deze waarden ter discussie worden gesteld of zelfs bestreden.”
Scheiner behoort tot de Duitse minderheid in Roemenië, de Siebenbürgse Saksen. „In 1983 zijn wij naar Duitsland verhuisd.” De Siebenbürgse Saksen zijn sinds 1535 protestants, „en daarmee ik ook.” Hij is als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Freie Universität in Berlijn.
Actuele luchtfoto van Damascus. Bron: Google Maps.
