Nu de Verenigde Staten voorbereidingen treffen voor een mogelijke oorlog tegen Irak vraagt het Pentagon zich met enige bezorgdheid af wat Bagdad allemaal van Joegoslavië kan hebben opgestoken. Want onlangs is duidelijk geworden dat de Joegoslaven onder de in 2000 afgetreden president Slobodan Milosevic nauw met Irak hebben samengewerkt. Joegoslavische adviseurs hebben de Iraakse president Saddam Hussein geholpen de luchtverdediging van Bagdad te reorganiseren en na de oorlog in Kosovo zijn officieren van de Iraakse luchtbescherming in Joegoslavië op bezoek geweest om te vernemen hoe de Joegoslavische strijdkrachten de aanvallen van de NAVO hadden weten te pareren.

„De oorlog hier heeft laten zien dat een behendige tegenstander manieren kan improviseren om het te winnen van superieur wapentuig, omdat elke technologie zwakke plekken kent die kunnen worden geïdentificeerd en gebruikt”, zegt Cedomir Janjic, een luchtmachthistoricus.

De Amerikaanse ambassade in Belgrado bevestigde maandag dat een groep Amerikaanse militaire deskundigen momenteel in Joegoslavië is om vast te stellen wat de strijdkrachten van Saddam Hussein kunnen hebben geleerd van hun Joegoslavische collega’s.

Generaal Wesley Clark, die als NAVO-commandant de leiding had over de luchtaanvallen die de Joegoslavische troepen uit Kosovo moesten verdrijven, meent dat de VS zich met recht zorgen maken. Clark beschrijft verschillende krijgslisten die Irak van de Joegoslaven over zou kunnen nemen. De belangrijkste is volgens hem het vermogen van de Joegoslavische luchtverdediging om „het elektronische milieu te verstoren door het gebruik van verschillende frequenties en profielen en passieve opsporingssystemen.”

Ondanks haar luchtovermacht slaagde de NAVO er niet in de Joegoslavische defensie uit te schakelen. Het hele conflict door bleef het Joegoslavische afweergeschut een geduchte bedreiging, die de aanvallende vliegtuigen dwong boven de 5000 meter te blijven. Daar waren zij veilig voor de luchtafweer, maar nauwelijks effectief met hun aanvallen. „We waren ons er voortdurend van bewust dat we werden gevolgd en in de gaten gehouden”, aldus Clark.

De NAVO won het pleit toen Milosevic in juni 1999 zijn nog vrijwel intacte leger uit Kosovo terugtrok nadat in heel Joegoslavië bruggen, overheidsgebouwen en andere infrastructuur waren platgebombardeerd. In Kosovo, waar toch een groot deel van de bombardementen op gericht was geweest, bleek echter opvallend weinig schade te zijn aangericht. Britse deskundigen die na afloop van de oorlog een inspectie uitvoerden kwamen tot de conclusie dat in bijna drie maanden bombarderen slechts veertien tanks en een handjevol pantserwagens waren vernietigd. De Joegoslaven hadden hun zwaar gecamoufleerde eenheden verspreid om ze gereed te houden voor een verwachte grondaanval en gebruikten onder andere nepdoelen om de aanvallers om de tuin te leiden.

Na de oorlog kwamen officieren van de Iraakse inlichtingendienst naar Joegoslavië om zich door de Joegoslavische commandanten op de hoogte te laten stellen van de gebruikte methoden. Sommigen togen naar het luchtvaartmuseum in Belgrado om de daar verzamelde onbemande spionagevliegtuigjes, kruisraketten en restanten van de Amerikaanse stealth vliegtuigen F-16 Falcon en F-117 Nighthawk nauwkeurig te bekijken. „Ze droegen burgerkleding, maar het was duidelijk dat het Iraakse militairen waren - ze hadden allemaal een Saddam Hussein snor”, zegt conservator Drasko Kostic.

Joegoslavische technici waren naar verluidt intussen bezig met het moderniseren van Iraks communicatienetwerk. Zij legden het netwerk zo aan dat de commandanten te allen tijde bij alle eenheden kunnen ingrijpen. Zij rustten lanceerinrichtingen voor SA-6-grond-luchtraketten uit met optische traceerapparatuur, zodat zij zonder hulp van grondradar hun doelen kunnen vinden. Ook voegden zij extra brandstofcellen toe aan SA-3-raketten, opdat deze de hoog vliegende Amerikaanse spionagetoestellen kunnen bereiken.

Amerikaanse en Britse piloten die patrouillevluchten boven Irak uitvoeren om de vliegverboden in het noorden en zuiden kracht bij te zetten, hebben gemerkt dat de Iraakse luchtafweer steeds driester optreedt. Bijna dagelijks wordt er op de patrouillevliegtuigen gericht en geschoten. De Amerikaans-Britse aanvallen die daar doorgaans op volgen hebben talloze Iraakse bunkers en raketbatterijen buiten werking gesteld, maar de Irakezen hebben van hun kant een paar onbemande verkenningsvliegtuigjes neergehaald en een Amerikaanse U-2 beschadigd.

Volgens Clark heeft Irak van de Joegoslaven geleerd hoe je de effectiviteit van wapens kunt ondermijnen en wat de beste camouflagemethoden zijn. Volgens hem waren de Joegoslaven meesters in het verbergen van wapens en troepen in dorpen. „We moeten niet verbaasd zijn als we straks Iraakse strijdkrachten aantreffen in scholen, moskeeën en woonhuizen”, zegt hij.

Het Witte Huis heeft naar verluidt gekozen voor een plan waarbij zware luchtaanvallen worden uitgevoerd op Iraks luchtdoelbatterijen en belangrijke militaire centra, terwijl invasietroepen vanuit het noorden en zuiden bruggenhoofden veroveren voor de eindaanval op Bagdad. Het idee is dat er zo min mogelijk grondgevechten plaatsvinden en dat de Amerikaanse verliezen beperkt blijven. Maar als de commandanten van Saddam, net als die van Milosevic, hun strijdkrachten achterhouden om de invasiemacht, als deze eenmaal in het land is, tot een langdurige grondoorlog dwingen, zal daar weinig van terechtkomen.

Dat was precies van Milosevic in de zin had: de luchtaanvallen uitzitten tot de NAVO zich genoodzaakt zou voelen grondtroepen naar Kosovo te sturen. Op dat moment zouden de Joegoslavische eenheden weer te voorschijn komen en de vijand duchtige verliezen toebrengen, zodat het Westen weer met Milosevic om de tafel zou moeten gaan zitten. Analisten denken dat Irak deze strategie zal proberen te vervolmaken.