Sloopregelingen voor oude auto’s staan weer volop in de belangstelling. In de jaren negentig kenden diverse landen dergelijke regelingen vooral om milieuredenen, nu spelen ook economische motieven een rol: het gaat slecht met autofabrikanten, -importeurs en sommige dealers.Ook Nederland denkt hard na over een regeling, wellicht mede geïnspireerd door het succes van de huidige Duitse regeling. In Nederland spelen ook de problemen mee die er zijn met EU-eisen voor luchtkwaliteit, die bouwplannen en weguitbreidingen soms in de weg staan.

Overheidsbeleid moet worden getoetst aan ten minste drie criteria: is het effectief, efficiënt en rechtvaardig? Als dit wordt toegepast op de sloopregeling, lijkt het optimisme hierover misplaatst.

Om te beginnen: is een sloopregeling effectief? Als het om het milieu gaat, oude auto’s stoten inderdaad aanzienlijk meer schadelijke stoffen uit, zoals fijnstof (vooral bij dieselauto’s), koolstofmonoxide (CO), stikstofoxiden (NOx) en vluchtige organische stoffen (VOS).

Voor kooldioxide (CO2) ligt dat anders. Dat komt omdat ook het maken van auto’s energie kost dus en resulteert in CO2-emissie: zo’n 15-20 procent van de totale CO2-emissie gedurende de levensloop van auto’s (inclusief recycling) vindt plaats tijdens fabricage.

Minder kilometers

Nieuwe auto’s zijn lange tijd (van circa 1985 tot enkele jaren geleden) niet of nauwelijks zuiniger geworden: alle technische winst ging op aan een verschuiving naar meer luxe en vermogen. Eerst moeten nieuwe auto’s dus veel zuiniger worden, voordat vervroegd slopen zin heeft. Of voor de gesloopte auto’s mogen alleen zuinige nieuwe auto’s in de plaats komen.

Daar komt nog bij dat mensen met een oude auto minder kilometers rijden dan met een nieuwe, vermoedelijk onder meer omdat ze liever niet meer zo ver met die oude auto op vakantie gaan.

Een sloopregeling is aantrekkelijk voor autofabrikanten, maar Nederland is geen belangrijke autoproducent. Importeurs en sommige dealers profiteren er wel van. Garages die hun brood verdienen met onderhoud, reparaties en apk, ondervinden echter nadelen van vervroegde sloop. Het ligt dus genuanceerd of sloopregelingen economisch effectief zijn.

Dan de efficiëntie: uit diverse studies naar sloopregelingen in het buitenland blijkt dat de lagere emissie van verontreinigende stoffen relatief duur wordt betaald. Andere maatregelen, zoals betere inspectie van het autopark of maatregelen buiten het verkeer, kosten minder geld.

De slechte score komt vooral doordat een deel van het geld vaak gaat zitten in auto’s die toch al gesloopt zouden worden. Kleinschalige sloopregelingen, bijvoorbeeld in grootstedelijke gebieden, scoren soms wel goed.

Als het gaat om economische efficiëntie: ik ken geen onderzoek waaruit blijkt dat sloopregelingen meer geld opleveren dan andere economische maatregelen.

De rechtvaardigheidsdiscussie beperkt zich tot het argument dat de sloopregeling de allergoedkoopste gebruikte auto’s wat duurder maakt, wat ongunstig is voor mensen met een lager inkomen die zich net een auto kunnen veroorloven.

Al met al is mijn conclusie: bezint eer ge begint.

De auteur is hoogleraar transportbeleid en logistieke organisatie aan de Technische Universiteit Delft.