De juridische strijd begon september vorig jaar toen de burgemeesters van de Koerdische dorpen Yayvantepe, Eglence en Candarli aanklachten tegen het klooster Mor Gabriel indienden. Het klooster heeft de grenzen van hun dorpen geschonden en zich onrechtmatig honderden hectaren eikenbos toegeëigend waarop de dorpsbewoners hun 3500 schapen en 1000 koeien lieten weiden, aldus de aanklacht van de drie dorpen. Bovendien beschikt „het klooster over meer land dan de gelovigen nodig hebben om te bidden.”De Turkse staat spande daarnaast een strafproces aan tegen de monniken van het Syrisch-orthodoxe klooster omdat ze bos in hun bezit hebben. Volgens de Turkse wet behoren alle bossen in het land de staat toe en hebben de kloosterlingen hun bos dus onrechtmatig in gebruik. Morgen dient deze zaak voor de rechter in Midyat.

Over de aanklachten van de Koerdische dorpen is het laatste woord nog niet gezegd. De rechter stelde de Koerdische dorpen in het gelijk, maar de Syrisch-orthodoxe christenen leggen zich niet bij de uitspraak neer. De christenen beschikken over luchtopnamen uit de jaren vijftig die aangeven waar de grenzen van het klooster en de Koerdische dorpen indertijd lagen. De rechtszaak wordt in mei vervolgd.

„Als de Syrisch-orthodoxe geestelijken het proces verliezen, zal dat een zware slag zijn voor het klooster”, zegt Polycarpus Augin Aydin, de aartsbisschop van de Syrisch-orthodoxe gemeenschap in Nederland. Somber over de toekomst wil hij evenwel niet zijn, al is daar wel reden voor. „Als christen ben ik altijd optimistisch. Als we het te goed hebben, verliezen we al snel God uit het oog. Ik vraag niet om tegenslag, maar je ziet dat de kerk in tijden van vervolging vaak bloeit.”

Het klooster is voor de Syrisch-orthodoxe gemeenschap van groot belang. Aartsbisschop Polycarpus: „Het is al eeuwenlang ons religieuze centrum. Het is een bedevaartsoord dat genezing biedt, ook aan moslims. Het is een parel die nu pas door de wereldgemeenschap wordt ontdekt.”

De internationale gemeenschap volgt de procesgang rond Mor Gabriel op de voet. Bij iedere zitting zijn vaak 100 tot 150 belangstellenden uit het buitenland aanwezig. Het Britse Hogerhuis besprak vorige week de problemen die de christenen in Turkije ondervinden. In Nederland heeft minister Verhagen van Buitenlandse Zaken gezegd de rechtszaken te zullen volgen. Omtzigt, CDA-Kamerlid, heeft in januari een motie bij de Raad van Europa ingediend waarin de Turkse regering ervan wordt beschuldigd de grond van de Syrisch-orthodoxen onder valse voorwendselen te onteigenen.

Volgens Otmar Oehring, het hoofd van de Duitse mensenrechtenorganisatie Missio, is de Turkse regering gevoelig voor de internationale belangstelling. „Van Duitse politieke partijen die contact hebben met Ankara begreep ik dat de Turkse regering door de internationale druk het proces tot een goed einde wil brengen. Het is Ankara er daarbij alles aan gelegen dat niemand gezichtsverlies lijdt.”

Volgens geruchten is het hele geschil rond het klooster een welbewuste aanval op het hart van de Syrisch-orthodoxe gemeenschap in Turkije.

Aartbisschop Polycarpus: „Die vraag is voor mij moeilijk te beantwoorden. Ik ben al zeven jaar niet meer in het zuidoosten van Turkije geweest en wil er daarom geen uitspraak over doen.

Eén ding moet men wel goed beseffen: in het zuidoosten van Turkije heerst een heel andere mentaliteit dan in het westen van Europa of zelfs in het westen van Turkije. Neem de drie dorpen die het proces tegen het klooster hebben aangespannen. De hele rechtsgang kost meer dan de grond waar alles om te doen is. En dan moet je nagaan dat deze drie dorpen uiterst arm zijn. Eer speelt een hele belangrijke rol in deze regio. Ze willen gewoon niet verliezen.”

Otmar Oehring, regelmatig bezoeker van Zuidoost-Turkije, is onlangs nog in de regio geweest: „Ik heb vernomen dat conservatieve krachten in de Turkse samenleving achter de processen zitten. Zij zouden de christenen liever kwijt zijn.”

Oehring benadrukt dat het niet gaat om de Turkse regeringspartij AK-partij van premier Erdogan. „Omdat, zoals gezegd, de internationale gemeenschap het proces op de voet volgt, wil Erdogan de zaak tot een goed einde brengen. Maar als de grond aan het klooster wordt toegewezen zullen de Koerden boos worden. Zij zullen geen nederlaag accepteren. Als de Koerden wraak nemen, zal dat niet op de staat zijn, maar dan zullen de christenen het ontgelden.”