De ingrijpende restauratie van Kasteel Waardenburg is klaar. Woensdag vindt de oplevering plaats. Het werk kostte 4 miljoen euro en duurde op de kop af 22 maanden. Het resultaat mag gezien worden. Het kasteel is klaar voor de toekomst, maar heeft zijn schitterende historische details behouden. Inmiddels bestaan er ook plannen om het parkbos tussen de kastelen Waardenburg en Neerijnen in oude luister te herstellen.Het kasteel, ingeklemd tussen de Waal en de A2, kent een roerige geschiedenis. In 1265 bouwde een edelman zijn donjon op een heuvel bij de rivier. Na een ruzie met de Franse koning veranderde hij zijn fraaie Fransklinkende naam uit balorigheid in Rudolf de Cocq. Het kasteel groeide uit tot een veelhoekig complex, maar werd grotendeels verwoest toen in 1574 troepen van de Prins van Oranje Waardenburg veroverden. Rond 1700 kreeg het kasteel zijn hoefijzervormige plattegrond. In 1827 kwam het in bezit van de familie Van Pallandt. Vanaf 1895 werd het kasteel weer bewoond. In die periode werd het gerestaureerd en uitgebreid, waarbij in de eeuwenoude donjon woonvertrekken werden gerealiseerd.

Het grootste deel van het kasteel kwam na 1945 leeg te staan. Oud-burgemeester Van Groelst-Meyer van de gemeente Rossum trok in 1957 in het oostelijk deel van het gebouwencomplex. „Hij is begonnen met een opknapbeurt, maar is gestopt omdat hij zijn laatste levensjaren een beetje rustig door wilde brengen. Uiteindelijk werd hij 98. Hij heeft er gewoond tot 1993”, vertelt Frans Ganzevles, senior projectleider van het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen. Die stichting kreeg het kasteel en het omringende terrein in 1975 in erfpacht van de erven Van Pallandt. Sinds de overdracht was het de bedoeling het kasteel te restaureren, maar lange tijd ontbraken de financiële middelen.

Eind 2006 kreeg de stichting de benodigde 4 miljoen euro bij elkaar. Het Rijk doneerde 1,7 miljoen, de provincie pakte uit met 5 ton, een particuliere gever droeg hetzelfde bedrag bij, het restauratiefonds Waardenburg schoot te hulp, terwijl Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen het resterende bedrag uit eigen middelen ophoestte.

Bij de restauratie werd veel aandacht besteed aan de ‘fauna’. Voor de verbouwing nestelden 75 paartjes gierzwaluwen onder het pannendak. Omdat de nieuwe leien geen plaats boden aan de zwaluwen, werden onder de goten 120 nestkastjes aangebracht. Afgelopen zomer nestelden er 40 paren. In de gewelven en op zolder werd ruimte gecreëerd voor vleermuizen, terwijl een duivenkast het diervriendelijke karakter van het kasteel completeert. Saillant detail: de kast is gemaakt door een kleinzoon van de man die honderd jaar geleden het eerste exemplaar timmerde.

Ganzevles en Gerdessen benadrukken het ambachtelijk karakter van de restauratie. „De smid mocht eindelijk weer ouderwets zijn werk doen: de sloten zijn met de hand gemaakt. Ook de voegers, stukadoors en timmerlieden waren specialisten. Uit heel het land zijn ze wezen kijken hoe we het hebben aangepakt. Tot aan de Rijksdienst van Monumenten.”

Dat is te zien aan de buiten- en binnenkant van het kasteel. Bij de restauratie is het beeld van 1895 uitgangspunt geweest; de Middeleeuwse resten zijn ongemoeid gelaten. Gerdessen: „Je moet de ouderdom van het kasteel kunnen zien. Alleen waar het bouwkundig nodig was, hebben we ingegrepen. Algen en mos hebben we laten zitten. Dat komt toch weer terug. Kijk naar die steentjes. Die zien er niet uit. Maar het is technisch prima. Die zitten er over vijftig jaar nog. Daarom blijven we ervan af.”

Een rondleiding levert talloze anekdotes op. Bijvoorbeeld de eeuwenoude legende over Faust, die zijn laatste jaren op kasteel Waardenburg sleet. Hij verkocht zijn ziel aan de duivel en werd uiteindelijk aan zijn haren naar buiten getrokken. „Kijk, daar zit z’n bloed nog. Maar het kan ook van een bouwvakker zijn.” Aardig is de definitie van Gerdessen over monumenten. „Die zijn ouder dan je vader, hebben de gebreken van je opa en ruiken naar je oma.” Aan die kenmerken voldoet Kasteel Waardenburg volop.

Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen zijn in onderhandeling met een huurder die het kasteel in de toekomst mogelijk gaat gebruiken als kantoor met dienstwoning. Voor het zo ver is, wordt het kasteel in juni twee dagen opengesteld voor het publiek.