Het Centraal Planbureau (CPB) schrijft dat in zijn Economische Verkenning 2004–2007, die dinsdag is gepresenteerd. Het stuk is opgesteld met het oog op de komende Tweede–Kamerverkiezingen en de kabinetsformatie.

Het planbureau rekent voor de periode 2004–2007 op een economische groei van 2,25 procent per jaar. In het scenario waarvan het huidige kabinet uitging bij het maken van zijn regeerakkoord bedroeg de groei nog 2,5 procent per jaar in de periode 2003–2006. Onlangs verlaagde het CPB zijn groeiverwachting voor 2003 al van 1,5 naar 0,75 procent.

Het CPB baseert zijn somberder prognose over de economische groei in de komende regeerperiode voor een belangrijk deel op het teruglopend arbeidsaanbod. Er komen minder migranten en de bevolking vergrijst, zodat er minder personen beschikbaar zijn om te werken. Ook ontwikkelt de arbeidsproductiviteit zich volgens het planbureau ’teleurstellend’.

Hoewel het arbeidsaanbod terugloopt, zal de werkloosheid de komende vier jaar toch verder groeien, verwacht het CPB. Door de lagere economische gr DEN HAAG - Het nieuwe kabinet krijgt een tegenvaller van 10 miljard euro op zijn bordje. Dit maakte het Centraal Planbureau (CPB) dinsdag bekend bij de presentatie van de Economische Verkenning 2004-2007. De verschillende politieke partijen houden hun verkiezingsprogramma’s opnieuw tegen het licht.

CPB-directeur Don voert verschillende verklaringen aan voor de financiële tegenslag. Allereerst heeft het CPB de groeiverwachting voor de komende jaren naar beneden bij moeten stellen. In het voorzichtige scenario voor het strategisch akkoord bij de kabinetsformatie dit voorjaar ging het bureau nog uit van 2,5 procent economische groei voor de jaren 2003 tot 2006. In de nieuwe berekeningen is dit verlaagd tot 2,25 procent voor de komende jaren. Aan het begin van de maand schroefde het CPB de verwachte groei voor 2003 al terug van 1,5 naar 0,75 procent.

Deze tegenvallende groei zorgde, gecombineerd met een oplopende werkloosheid en sterk stijgende pensioenpremies, voor de verslechtering van de overheidsfinanciën. Het begrotingstekort loopt in 2005 op tot 2 procent van het bruto binnenlands product. Daardoor neemt de staatsschuld weer toe, wat weer tot hogere rentelasten leidt, aldus Don.

De CPB-directeur sprak dan ook van een verslechtering van de vooruitzichten voor de Nederlandse economie op middellange termijn met „dramatische gevolgen voor de overheidsuitgaven.”

De komende jaren loopt de werkloosheid op tot 6 procent van de beroepsbevolking, verwacht het planbureau. Vooral in 2003 zal de toename van het aantal mensen zonder baan groot zijn.

Desondanks verwacht het CPB dat er in latere jaren weer een gebrek aan werknemers komt en dat is nadelig voor de groei van de economie. De vergrijzing en een lager migratiesaldo zijn hier de oorzaken van. Het planbureau is dan ook bang dat er zich in latere jaren opnieuw een verkrapping van de arbeidsmarkt voordoet.

Om de kosten van de vergrijzing -meer AOW-uitkeringen en hogere zorguitgaven- op te kunnen vangen, zou de overheidsbegroting in de komende jaren een overschot van 1 procent -liever nog 1,5 procent- moeten hebben. Don: „Het nieuwe kabinet zal dan ook moeten afwegen of we op korte termijn de pijn van strenge bezuinigingen gaan lijden of dat we dat voor ons uitschuiven en zeggen: Dat komt later wel.”

Minister Hoogervorst van Financiën zei in reactie op de CPB-voorspellingen dat hij in 2006 wel wil uitkomen op een begrotingsevenwicht. Het overschot van 0,6 procent van het bruto binnenlands product, zoals afgesproken in het regeerakkoord, acht hij niet meer haalbaar. De VVD-minister vindt dat de komende jaren de stijging van de lonen op of liefst onder het inflatieniveau moet blijven. „Op die manier kun je miljarden winnen.”

De komende periode 10 miljard euro bezuinigen achten de ministers Hoogervorst en De Geus (Sociale Zaken) niet haalbaar. De minister van Financiën vreest dat Nederland met een verder oplopend begrotingstekort een officiële waarschuwing van Europa tegemoet kan zien.

Hoogervorst waarschuwde dat het tekort van 10 miljard euro nog hoger kan uitvallen als de uitgaven voor de gezondheidszorg niet beter in de hand worden gehouden. Een risico waar ook CPB-directeur Don op wees.

Het financieringstekort zal zonder nieuwe ingrepen uitkomen op 1,1 procent in 2007, evenveel als in 2003. In de tussenliggende jaren treedt echter een forse tijdelijke stijging op.

VVD-leider Zalm gaat ervan uit dat er 6 miljard euro moet worden bezuinigd om aan het einde van de komende kabinetsperiode het tekort te hebben weggewerkt. De VVD komt in januari met een aanpassing van het verkiezingsprogramma waarin ze aangeeft waar dat geld vandaan moet komen. Ook CDA, PvdA en SP gaven dinsdag tijdens het kamerdebat over de najaarsnota aan met de CPB-cijfers in de hand opnieuw naar hun verkiezingsprogramma te zullen kijken.oei zal er de eerste jaren namelijk minder vraag zijn naar personeel. Het planbureau gaat ervan uit dat in 2007 6 procent van de beroepsbevolking werkloos zal zijn. In 2003 is dat 5 procent.

Het financieringstekort zal zonder nieuwe ingrepen uitkomen op 1,1 procent in 2007, evenveel als in 2003. In de tussenliggende jaren treedt echter een forse tijdelijke stijging op. Ook de staatsschuld loopt de komende jaren op.

Directeur Don van het Centraal Planbureau sprak woensdag van een „dramatische verslechtering” voor het nieuwe kabinet. Hij voorspelde dat het lastig wordt voor de politieke partijen om de staatsschuld in een generatie af te lossen. Daar is een structureel begrotingsoverschot van ruim 1 procent noodzakelijk.

Volgens PvdA–fractievoorzitter Bos herstelt de economie zich veel trager dan verwacht. Hij vindt dat het nieuwe kabinet een veel actiever beleid moet voeren om de banenmachine weer op gang te brengen en de groeiende werkloosheid te stoppen. Daarbij past het sluiten van een meerjarig akkoord met de sociale partners, aldus Bos. „Het gaat nu niet om het geven van grote lastenverlichting. Daar is geen ruimte voor nu het financieringstekort oploopt.”