Afrika’s hoop
„Aan de mensen uit arme volken beloof ik om met u samen te werken om uw boerderijen te laten floreren en schoon water te laten stromen, om uitgemergelde lichamen te voeden en hongerige geesten te versterken. Tegen die naties die net als wij relatieve overvloed genieten, zeg ik dat we ons niet langer onverschilligheid kunnen veroorloven ten opzichte van het lijden buiten onze grenzen. Evenmin mogen we de hulpbronnen van deze wereld consumeren zonder te kijken naar de gevolgen. Want de wereld is veranderd, en wij moeten mee veranderen.” Klinkende woorden uit de inaugurele rede die Barack Obama hield op 20 januari. Wat kunnen we verwachten van deze Afro-Amerikaanse president?
Het eerste wat Obama deed voor de ”mensen uit arme volken” was het weer financieren van organisaties die veilige abortus mogelijk maken voor Afrikaanse vrouwen. Een omstreden stap, die liet zien dat Obama niet altijd de president zal zijn die iedereen te vriend houdt en een veilige middenkoers vaart. Een stap die alle beschermers van het ongeboren leven pijn heeft gedaan en waarmee uiteindelijk ongewenst zwangere vrouwen niet geholpen zullen zijn. Omdat de oorzaken van ongewenste zwangerschap dieper liggen en omdat er andere oplossingen zijn dan de beëindiging ervan.Hoe het ook zij, Afrikanen kijken jaloers naar de VS. Ontbreken goede zwarte leiders juist niet in veel Afrikaanse landen?
Naast een zekere jaloezie zijn er ook hoge verwachtingen. Een zwarte Amerikaanse president kan iets voor Afrika betekenen zónder direct voor neokoloniaal door te gaan. Zo kan hij bruggenbouwer zijn.
Even tussendoor: ik zing niet mee in het valse koor van hen die niets liever doen dan hun afkeer van de vorige president uit te kelen. Wat men ook van George Bush moge vinden, feit is dat hij de financiële steun aan Afrika fors verhoogd heeft. Van aidsbestrijding maakte hij een prioriteit. Hij stelde daarvoor een ongekend aantal miljarden dollars ter beschikking. Bush leverde met zijn inzet voor vrede in Zuid-Sudan en andere initiatieven het bewijs dat hij oprecht vrede en welvaart zocht in Afrika.
Terug naar de verwachtingen die Afrikanen jegens Obama koesteren. Wat kan hij voor hen betekenen? Het zal niet eenvoudig worden om de hulp aan Afrika sterk te gaan verhogen tijdens een financiële crisis. Toch zou het de VS sieren om, meer nog dan de vorige regering, een betere balans na te streven in uitgaven voor buitenlandse veiligheid en uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking. Mogelijk dat de afbouw van de militaire operatie in Irak daar kansen voor biedt.
De nieuwe president zou ook een sterkere rol kunnen spelen in het bevorderen van vrede en stabiliteit in Afrika. De Afrika-afdeling van het State Department (het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken) is klein en heeft een te zware kluif aan de drie grootste conflicten in Afrika: Sudan, Oost-Congo en Somalië. Versterking daarvan is nodig, willen de VS diplomatiek een verschil kunnen maken. Op dit moment is nog onduidelijk welke ambities Obama in dezen heeft. Toch zullen ook Amerikaanse veiligheidsbelangen hem dwingen tot een scherpere inzet – denk maar aan het moslimterrorisme dat momenteel ook zijn voedingsbodem vindt in het wetteloze Somalië.
Wezenlijk voor vrede in Afrika is bruggen bouwen. In toenemende mate zal Amerika daarbij aanlopen tegen China, dat zijn tentakels steeds verder uitsteekt in Afrika. Zo haalt China voor miljarden olie uit Sudan en diverse mineralen uit Oost-Congo. Amerika en China kunnen niet om elkaar heen in Afrika en hebben beide belang bij vrede en stabiliteit.
Een dramatisch sterkere inzet van Amerika voor Afrika is niet te verwachten. Daar zijn de economische en politieke omstandigheden niet naar. Maar Obama’s woorden blijven naklinken. En zijn afkomst zal hij ook niet kunnen loochenen. Zal de nieuwe man in het Witte Huis Afrika’s hoop gaan waarmaken?
De auteur is coördinator beleidsbeïnvloeding bij Woord en Daad.
Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl.
