Niet overal is ze welkom. Dat was in de jaren zestig zo en dat is aan de vooravond van haar 50e verjaardag niet anders. Het figuur en de uitstraling van Barbie maken dat niet alle ouders haar voor hun dochter(s) aanschaffen. Toch was het juist de combinatie van die twee factoren die haar tot een succesnummer maakte.Het idee voor de wereldberoemde pop ontstaat als Ruth Handler haar dochter Barbara samen met vriendinnen met papieren aankleedpoppen ziet spelen. De meisjes vertellen elkaar fantasieverhalen over studenten of volwassenen met een droombaan. Handler, oprichtster van speelgoedfabrikant Mattel, ruikt een kans en laat marktonderzoek doen. Er blijkt nog geen driedimensionale modepop in de speelgoedwinkels te liggen.

Op 9 maart 1959 introduceert Mattel Barbie op de jaarlijkse speelgoedbeurs in New York. Nog nooit hebben de sceptische speelgoedkopers een pop gezien die zo anders is dan de populaire babypoppen in die tijd. Handler laat zich echter niet van de wijs brengen. En wat ze verwacht, gebeurt. Amerikaanse meisjes vinden Barbie geweldig. Maar ook buiten de Verenigde Staten vergapen tieners zich met de neus tegen de winkelruit aan het tengere modepopje. Ze wordt inmiddels in meer dan 150 landen verkocht.

Concurrent
Net als andere succesvolle producten wordt Barbie volop gekopieerd. Een van de bekendste varianten in Nederland is Fleur, een pop met een veel kinderlijkere uitstraling. Deze variant komt begin jaren 70 op de markt. Ook Sindy -van de Engelse fabrikant Pedigree- uit dezelfde periode slaat aan.

Toch zorgen deze aftreksels van de Barbie nooit voor grote problemen bij Mattel. De speelgoedfabrikant gaat zich pas echt zorgen maken als een oud-werknemer in 2001 bij concurrent MGA Entertainment de Bratz introduceert. Deze ordinair ogende poppen -korte rokken en naveltruitjes- vliegen vanaf het begin over de toonbank. Meisjes van rond de 10 jaar blijken te zijn uitgekeken op de veel bravere Barbie.

Mattel spant met succes een rechtzaak aan tegen MGA Entertainment. De gedaagde firma kreeg afgelopen zomer een boete van 68 miljoen euro voor de kiezen. Bovendien mag MGA Entertainment de poppen slechts tot eind 2009 maken en distribueren. Barbies toekomst is daarmee voorlopig veilig gesteld.

In Nederland lijkt Bratz sowieso minder populair dan in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Bij een speelgoedketen als Intertoys staat Barbie nog altijd op de vierde plaats van meest verkochte merken. Geen Bratz te bekennen. Bart Smit wil niet reageren, maar een kijkje in de webshop levert vier Barbieartikelen op tegen één Bratzpop.

Ook Paul Bouman van Barbiespeciaalzaak PM Collectibles in Dordrecht klaagt niet over tanende belangstelling. „Zeker de poppen die Mattel ter gelegenheid van het jubileum uitbrengt, lopen hard. De afgelopen twee weken verkocht ik alleen al ruim 200 retromodellen. Terwijl januari normaal gesproken een rustige maand is.”

Wel signaleert Bouman dat ongeveer 75 procent van zijn klantenbestand ouder is dan 25. Slechts zo’n 15 procent bevindt zich in de leeftijdscategorie jonger dan 16 jaar. „Verder zie ik een verschuiving in het bestedingspatroon. Klanten kopen wat minder gauw een duurder exemplaar. Daarvoor in de plaats schaffen ze echter wel twee goedkopere aan. Dat betekent dus dat mijn omzet niet daalt. Bijkomend voordeel is dat naar mijn idee het aantal verzamelaars toeneemt.”

Niet voor kinderhandjes
Norma van Eck (39) uit Bergambacht ging als 17-jarige al graag naar een speelgoedwinkel om even bij de Barbies te kijken. Na de geboorte van haar drie zoons sloeg de verzamelwoede echt toe. Door de hele woning zijn de sporen te vinden. Op zolder liggen de poppen opgeslagen in de originele dozen. Op het nachtkastje in de slaapkamer staat er een aantal voor zich uit te staren. De allermooiste van de ruim 300 exemplaren krijgen een ereplaatsje in de vitrinekast in de woonkamer.

Zowel wat de kleding als wat de poppen betreft zijn de Barbies in de vitrinekast duidelijk geen speelexemplaren voor kinderhandjes. Gehuld in excentrieke jurken zouden de poppen zo kunnen meelopen in een modeshow. Deze zogeheten Silkstones voelen erg glad aan en doen wat gewicht en uiterlijk betreft aan porselein denken.

Aan de poppen hangt een pittig prijskaartje. Van Eck koopt ze via internet in Amerika. „Daar betaal ik minder dan in Nederland. Een mooi kledingsetje kost soms wel 150 euro, de poppen zitten meestal rond de 120 euro.”

Daarmee is haar hobby niet een van de goedkoopste, geeft de verzamelaarster grif toe. „Maar ik verkoop ook regelmatig Barbies. En dat levert weer het nodige op.”

Gemiddeld is Van Eck een uur per dag met haar verzameling bezig. „Ik trek de poppen een ander kledingsetje aan. Of ik speur op internet naar nieuwe items. Als het even kan, bezoek ik de verzameldagen. Helaas worden die bijna allemaal op zondag gehouden.”

Mattel probeert de verzamelaar aan het kopen te houden. Ieder jaar komen er verschillende nieuwe series op de markt. „Ik heb ze lang niet allemaal compleet. Soms heb ik bijvoorbeeld maar twee poppen van een serie van drie. Als ik de derde niets vind, neem ik alleen de eerste twee.”

Die houding merkt ook Paul Bouman van PM Collectibles. „Verzamelaars kijken kritischer naar hun aankopen. Vroeger kochten ze gewoon alles wat uitkwam. Nu moeten ze de Barbie vooral mooi vinden.”

pmcollectibles.homestead.com, dollsonline.nl.

---

Barbie staat in de VS als speelgoedartikel op de 1e plaats van verkopen.

Aan één Barbie schilderen 15 kunstenaars met acrylverf en kleine penseeltjes.

Barbie heeft 50 verschillende nationaliteiten vertegenwoordigd.

Mattel gebruikte tot nu toe bijna 96 miljoen meter stof voor de kleding van Barbie en haar vrienden.

Om één Barbie te verzinnen zijn 100 mensen (ontwerpers, naaisters, patroonontwerpers en stylisten) nodig.

1959

Roman Holiday

1969

Julia

1975

Skippe (jonger zusje van Barbie)

1985

Day to Night Barbie

1996

Fashion Barbie

2008

Holiday Barbie

---

Van „lelijke poppen” tot „eindeloos speelplezier”

Of je vindt haar prachtig óf foeilelijk. Een tussenweg lijkt er niet te zijn. De oproep om herinneringen aan de Barbie op te halen, leverde een bonte verzameling aan reacties op. Een greep uit de brieven en e-mails.

„Op mijn verjaardag kreeg ik de pop met een mand vol poppenkleertjes. (…) Alles genaaid, gebreid, gehaakt door mijn moeder. Ik heb er heel veel mee gespeeld. (…) Bijna alles is bewaard gebleven. Voor mij een herinnering aan fijne meisjesjaren.”

Ria van den Steenhoven-van Herwijnen, Werkendam (39 jaar)

„Ik vond het allemaal maar lelijke poppen. Waarom? Omdat ze allemaal geverfde haren, geverfde ogen, oorbellen en lippenstift hebben. Ze dragen ook geen mooie kleren, vaak broeken. En ze kijken niet lief. Daarom heb ik nu een Steffi, die kijken liever.”

Tabitha Kardol, Elspeet, (9 jaar)

„Dat schooljaar was ik behoorlijk ziek geweest. Of dat de reden was dat mijn moeder het niet fijn vond, dat ik met de hele klas vanuit Oosterland naar Blijdorp zou vertrekken, weet ik niet. Ze deed me een voorstel: Als je niet mee gaat naar de dierentuin, dan krijg jij een echte Barbie met echte wimpers. Daar ben ik natuurlijk voor bezweken.”

Magda van Koeveringe, Kapelle (39 jaar)

„Mijn eerste kennismaking met Barbie zal ik nooit vergeten. Ik zat op de huishoudschool (1963) en een klasgenoot had een Barbiepop. Wat vond ik dát prachtig, die handen en voeten met die hooggehakte schoentjes, zo’n rank popje. Ik kon het thuis niet uitleggen, zó mooi vond ik het. Maar ja, zoiets zelf kopen dat ging niet en mijn moeder vond het maar niets. Een ’pop’ kopen als je al 13 à 14 bent en al op de huishoudschool zit. (…) Nog steeds heb ik mijn Barbie en de doos nog helemaal gaaf. En als ik haar zie en in mijn handen houd, heb ik nog steeds dat speciale gevoel van toen.”

Lena van Horssen, Zaandam (58 jaar)

„Zeker tot mijn veertiende heb ik met mijn Barbies gespeeld, en hoewel ik nu 41 jaar bent, vind ik Barbies nog steeds leuk! Al die kleding, schoentjes en tasjes! Geweldig!”

Diana Brouw-Voogt, Barendrecht (41 jaar)

„Toen zij kwam was ze voor ons te duur, maar ’k heb haar altijd leuk gevonden. Inmiddels heb ik via rommelmarkten 32 echte én onechte barbies, waar ik van houd.”

Joke van de Voort-Romijn, Lunteren (61 jaar)

„Eindeloos heb ik ermee gespeeld, samen met een vriendin, en ook met mijn jongere broer, Marien! (…) Er staan er weer te ’pronken’ op een kastje. Ik kleed ze nu aan met kleine kraaltjes.”

T. Vis-van Buuren, Alphen aan den Rijn (49 jaar)

„Ik zal een jaar of 10 geweest zijn toen mijn belangstelling ontstond voor de Barbiepop. Ergens in 1963. Prachtig vond ik ze. Regelmatig liep ik uit school even een speelgoedwinkel in om te kijken of drukte ik mijn neus plat tegen het winkelraam. Ook de folders waar ze in afgebeeld stonden verslond ik.”

Maartje Burgers-Verdoorn, Rijssen (55 jaar)

„Natuurlijk vonden we Barbie geweldig en onze buurmeisjes hadden ze. Of we erom vroegen aan onze ouders weet ik niet meer. We vonden de poppen ook wel een beetje raar, rondborstig als ze waren. Toen overleed, heel plotseling, op 46-jarige leeftijd onze vader. Enige tijd daarna kwam onze voormalige kleuterjuf op bezoek. (…) Ze bracht voor ons alle vier een Barbie mee. Achteraf denk ik dat ze iets wou doen om ons te troosten en af te leiden. We zijn er erg druk mee geweest. Eindeloos zaten we, samen met de buurmeisjes, kleren te maken.”

Hankie Slootweg-van Eckeveld, Bennekom (55 jaar)

„Het leukste vonden we het om alle poppen mooi aan te kleden en ze dan allemaal in een pose te zetten. Ze deden allemaal wat. Als alles dan klaar was, riepen we onze moeder (eerder mocht ze niet binnen komen) en vroegen we haar te komen kijken wat ze ervan vond. En altijd was ze enthousiast en vol bewondering dat we het weer zo leuk gedaan hadden. Dat vonden we prachtig!”

Jolanda Hoogendam-Adelerhof, Krimpen a/d IJssel (29 jaar)

„Mijn lieve moeder (zéér handig) breide een allerschattigst jurkje en naaide ook nog een echte ochtendjas, heel prachtig. Daar ik de oudste van tien kinderen ben, heb ik dat als iets unieks ervaren, tot nu toe; want een gepruts was het.”

Janny van Kooten-Maljaars, Hendrik-Ido-Ambacht (52 jaar)