Het alarmerende bericht is afkomstig van een Amerikaans–Canadees team, dat onder leiding van het onderzoeksinstituut U.S. Geological Survey statistieken over het afsterven van bomen in 76 gematigde wouden analyseerde. „Het zijn onze meest stabiele en vitale bossen”, zegt Jerry Franklin, hoogleraar bosbeheer aan de Universiteit van Washington, één van de elf auteurs van de omvangrijkste studie tot nu toe. „Ze zijn minimaal 200 jaar oud en nog niet door mensen en rampen aangetast.”
De sterftestijging geldt voor alle bomen ongeacht soort, grootte, leeftijd of plaats. In het westen van Canada verdubbelde het sterftecijfer in oudere wouden in zeventien jaar. In Californië, aan de Amerikaanse westkust, nam dit proces 25 jaar in beslag, in het binnenland van de VS 29 jaar.

De waargenomen trend kan niet worden toegeschreven aan onderlinge competitie van bomen om voedingsstoffen. De snelle sterfte is evenmin het gevolg van tijdelijke factoren, zoals een insectenplaag of bosbrand. De wetenschappers onderzochten daarnaast de ozonconcentratie en luchtvervuiling, maar sloten die eveneens uit als oorzaken. Ze vermoeden dat vooral de opwarming van het klimaat de schuldige is.

Tussen 1970 en 2006, de periode waarin de meeste waarnemingen zijn gedaan, steeg de temperatuur in het westen van Noord–Amerika met 0,3 tot 0,4 graden Celsius per decennium. Bossen staan hierdoor meer bloot aan droogte en insectenplagen. Die combinatie lijkt veel bomen fataal te worden, aldus Tom Veblen van de universiteit van Colorado. „Het is waarschijnlijk dat het sterftecijfer zal stijgen naarmate de temperatuur hoger wordt.”

Verwacht wordt bijvoorbeeld dat de schadelijke pijnboomkever (Dentroctonus ponderosae) tegen 2013 naar schatting 80 procent van de bossen in Brits–Columbia vernield zal hebben. Het insect overleeft namelijk de winter in het noorden van Canada omdat het daar tegenwoordig gemiddeld twee graden minder hard vriest dan vijftien jaar geleden.

Alle deskundigen pleiten ervoor de gematigde bossen zo snel mogelijk te hulp te komen, temeer omdat een groot deel van de wereldbevolking –in Noord–Amerika, Europa, het merendeel van China en grote delen van Rusland– in de buurt ervan leeft. De wouden zijn goed voor 80 procent van de biodiversiteit op het vasteland, absorberen koolstof en produceren 30 procent van de zuurstof op aarde. Bovendien spelen ze een sleutelrol in het klimaat.

Als het afsterven blijft toenemen, worden bossen juist een belangrijke bron van CO2 uitstoot. Daardoor stijgt de temperatuur, gaan nog meer bomen dood en ontstaat een sneeuwbaleffect.

Professor Franklin benadrukt om die reden dat de bescherming van oerbossen ook tijdens de klimaattop in Kopenhagen eind dit jaar aan de orde moet komen.

Het probleem beperkt zich overigens niet tot gematigde wouden. Volgens wetenschappers zijn tropische bossen nog gevoeliger voor temperatuursverschillen. Het gros daarvan gedijt bij temperaturen tussen 25 en 26 graden Celsius. Voor het einde van de eeuw zal de temperatuur in de tropische gebieden echter met 3 graden stijgen.

Nergens ter wereld worden tropische wouden aangetroffen die bij een gemiddelde temperatuur van 28 graden kunnen gedijen, zegt Joseph Wright van het Smithsonian Tropical Research Institute in Panama. Om het tij te keren zijn dringende verminderingen nodig van de uitstoot van broeikasgassen en de houtkap, benadrukken alle deskundigen.