Geschiedenis
In 1609 werden in Amsterdam vijftig Engelsen gedoopt die vanwege geloofsvervolging het moederland waren ontvlucht. Het was een doop op de belijdenis van hun geloof. Wereldwijd wordt deze gebeurtenis beschouwd als het ontstaan van de geloofsgemeenschap van baptisten.
Het baptisme ontstond vanuit Engeland. Er heerste daar onvrede over het half reformatorische karakter van de Anglicaanse Kerk. Met name in de viering van de erediensten en in de bisschoppelijke kerkregering zou de kerk niet van roomse smetten vrij zijn. De christenen die hiertegen protesteerden, wilden geen onderscheid tussen geestelijken en leken en benadrukten de zelfstandigheid van elke gemeente en het ideaal van een gemeente van heiligen.John Smyth was een van de vernieuwende priesters in het land. Hij werd uit zijn ambt gezet en begon in 1607 een nieuwe gemeente. Om aan vervolging te ontkomen, vluchtte Smyth met zijn gemeente naar Holland. Daar kwamen de ongeveer vijftig leden in 1609 in contact met een doopsgezinde gemeente in Amsterdam. Smyth kwam tot de overtuiging dat een gemeente gefundeerd moest zijn in de doop. De inmiddels gesloten verbondssluiting daarvóór was niet voldoende. En zo werden alle leden alsnog gedoopt, het begin van het baptisme.
Het baptisme is ontstaan in een klimaat van geloofsvervolging. Dit heeft baptisten van meet af aan gemaakt tot strijders voor vrijheid van geloof en geweten. Het baptisme is in de loop van 400 jaar uitgegroeid tot een wereldwijde gemeenschap van gemeenten die met elkaar 100 miljoen leden telt.
Nederland
De eerste Nederlandse baptistengemeente dateert van 1845. Toen doopte een Duitse baptist in het Drentse Gasselternijveen een groepje mensen rond de afgezette Nederlandse hervormde predikant dr. J. E. Feisser. Feisser was stukgelopen op het gewoontechristendom in zijn kerk. Hij was tot de overtuiging gekomen dat een kerk moest bestaan uit leden „aan wie de tekenen van zaligmakende genade zichtbaar waren.”
Deze kerkvisie had hem vervolgens gebracht tot kritiek op de kinderdooppraktijk. Net als Smyth twee eeuwen eerder, zocht Feisser naar de gestalte van de ware christelijke gemeente. In 1845 herhaalde zich de geschiedenis van 1609.
Nederlandse baptisten zijn momenteel verenigd in de Unie van Baptisten Gemeenten in Nederland. Ze hebben hun eigen seminarium in Barneveld, dat nu ondergebracht is aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. De unie kent 83 gemeenten, 45 voorgangers en 12.000 leden.
