De Bijbelexpositie, die vorige week in het Mora Ferenc Museum van de stad Szeged werd geopend, laat zeldzame edities zien in talen variërend van Baskisch, Wit-Russisch of Tartaars tot en met Chinees, Thais en Swahili.De boeken werden ter beschikking gesteld door de plaatselijke taalexpert, Norbert Kiss. Hij begon op zijn zeventiende met het verzamelen van Bijbels, nadat hij zijn eerste kopie had gekregen van de president van IJsland, in de IJslandse taal.

Editie

Kiss is vooral trots op een Bijbel van het Micronesische eiland Yap. Dat is de enige editie in de wereld die begint met het Nieuwe Testament, zeggen experts.

In Szeged, ruim 170 kilometer ten zuiden van de Hongaarse hoofdstad Boedapest, werd ook een internationale Bijbelconferentie gehouden met deskundigen uit diverse landen.

Eerder gaven kerkleiders Bijbels aan Hongaarse parlementariërs tijdens het recent afgesloten Hongaarse ”Jaar van de Bijbel”. „De Bijbel herinnert aan onze identiteit, maar ook aan belangrijke waarden die we serieus moeten nemen”, zei parlementsvoorzitter Katalin Szili toen. Een opmerkelijke uitspraak, omdat Szili lid is van de Hongaarse Socialistische Partij, die voortkwam uit de atheïstische Communistische Partij.

Parlementariër Zoltan Balog gaat nog verder. „De boodschap van de Bijbel is voor ons allemaal, en we moeten herboren worden.”

Uitgave

De eerste Hongaarse Bijbel werd onder leiding van Karoli Gaspar vertaald en in 1590 uitgegeven, en herdrukt in Nederland en Zwitserland, zeggen deskundigen.

Hongarije is een overwegend rooms-katholiek land, maar de Hongaarse Gereformeerde Kerk is de grootste protestantse denominatie. De gereformeerden runnen ook de Karoli Gasparuniversiteit in Boedapest, met Nederlandse steun. Toen in de zestiende eeuw de bevolking tot de Reformatie overging, werd ook de kerk gereformeerd. De reformatorische leer veroverde de harten van vele geestelijken.

Gonc

Vanaf 1533 werden verschillende delen van de Bijbel in het Hongaars vertaald, gevolgd door het hele Nieuwe Testament. Het was Karoli Gaspar, wiens naam ook de bekende universiteit van Boedapest siert, die zorg droeg voor de vertaling van de eerste volledige Bijbel. Karoli, predikant van de gereformeerde kerk van het naburige Gonc, had zich aan de universiteit van Wittenberg geschoold. Met hulp van een klein groepje wetenschappers vertaalde hij de Heilige Schrift vanuit het Grieks en het Hebreeuws in het Hongaars. In Gonc leefde in die jaren ook Molnar Albert Szenczi, een vertaler die zich over de psalmen ontfermde.

Lutherbijbel

De Karolibijbel, ook wel de Vizsolybijbel genoemd, kreeg voor de Hongaren dezelfde waarde als de Lutherbijbel voor de Duitsers en de King Jamesbijbel voor de Engelsen. Nog immer bedienen Hongaarse schrijvers en dichters zich van deze vertaling.

In Vizsoly kwamen in 1590 800 stuks van Karoli’s Bijbel van de drukpers. Van deze oorspronkelijke druk bestaan nog 55 exemplaren, waarvan er zich 24 in Hongarije bevinden. Een ervan ligt in de kerk van Vizsoly onder een fluwelen kleed bedekt.