Rooksignalen in een nieuwbouwwijk
Een archeoloog onderzoekt graag, maar bewaart nog liever. Daarom liggen een aantal prehistorische wachttorens in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn nog onder de grond. Bovengronds is alleen een moderne verbeelding van de wachttorens te zien.
In Vleuterwijde, een wijk in het westelijke deel van Leidsche Rijn, ontdekten archeologen dat op die plek de grenzen van het Romeinse rijk, de Limes, hadden gelopen. De vondst van een wachttoren maakte duidelijk dat de Romeinen rond 70 na Christus hun grenzen te vuur en te zwaard wilden verdedigen. Over afstanden van 500 tot 1500 meter gaven de soldaten rooksignalen af, zodat de nabijgelegen legerplaats informatie kreeg over wat er in de omgeving gebeurde. Bij de ontdekking van vijanden in het gebied boven de Rijn, seinden soldaten vanuit torens naar elkaar om extra verdediging te bewerkstelligen.Martin Knijt van Okra Architecten te Utrecht vindt dat de voorwerpen die archeologen van de wachttorens opduiken door opgravingen, ook bovengronds te zien moeten zijn. Hij maakte daarom een moderne verbeelding van de toren boven de vindplek. „Er zijn al torens gemaakt die de werkelijkheid van toen benaderen, zoals we die kennen uit vondsten en tekeningen. Ik koos daarom voor een abstracte versie.”
Zijn moderne kunstwerk heeft wel een verwijzing naar het verleden. Een klein stukje boven het maaiveld bracht Knijt een stalen plaat aan ter grootte van de uitkijkpost: ongeveer 4 bij 4 meter. Vier lampen verbeelden de hoekpalen. „Dat klopt ook met de werkelijkheid. Vanuit de wachttoren gaven de wachters lichtsignalen af aan schepen. De kleuren voorspelden het weer.” In de versie van Knijt zijn de lichten elektronisch en staan ze in verbinding met een barometer. Rond de stalen plaat is een greppel gegraven, zoals dat ook gebruikelijk was.
Katja Hoiting, manager van het project Limes dat de Romeinse grenzen in kaart brengt, vertelt dat de mening over een creatieve verbeelding van de bodemschatten sterk uiteenlopen. „Iedereen vindt het belangrijk dat bodemschatten bewaard blijven in de grond en kiest daarom voor een manier om het bovengronds uit te beelden. Maar hoe dat moet? Historici pleiten vaak voor een getrouwe nabootsing, terwijl stedenbouwkundigen het werk graag aanpassen aan de omgeving. In Leidsche Rijn is vanwege de moderne uitstraling gekozen voor een abstracte verbeelding, terwijl de torens van Fort Vechten in Amelisweerd veel authentieker ogen.”
Dit is het derde deel in een serie over ondergronds cultureel erfgoed dat vorige week door minister Plasterk is aangewezen als rijksmonument.