De bijeenkomst was een voorpoefje voor de herdenking van volgend jaar. De Rooms-Katholieke Kerk viert dan het feit dat ze 150 jaar geleden de kerkelijke hiërarchie in Nederland weer mocht herstellen. Bisschop Muskens van Breda wist nog niet veel van de leer van de Reformatie, biechtte hij donderdag op. Als student schreef hij ooit een scriptie over de leer van dr. A. Kuyper over de kerk. „Het was mijn eerste stoutmoedige poging om de leer van de Reformatie te ontdekken. Maar tot op heden vraag ik me af of ik daarin geslaagd ben.”

Premier Balkenende wilde zijn inspiratie donderdag niet, zoals zijn publiek misschien verwachtte, bij Kuyper zoeken, maar bij het rooms-katholieke Tweede Kamerlid H. Schaepman. Een politicus met een scherp profiel, die de christelijke politiek een nieuwe inhoud wist te geven. Dat laatste bleek uit zijn overtuiging dat kerk en staat autonoom op eigen terrein moesten blijven. „Schaepman geloofde in de soevereiniteit in eigen kring en was daarin net iets eerder dan Kuyper.”

De premier ziet de toekomst van de christelijke politiek rooskleurig in. Sinds de afgelopen verkiezingen is het aantal „kerkelijke en gelovige leden” van de Tweede Kamer gestegen en overtreft het aantal door hen ingenomen zetels die van de christelijke partijen. Balkenende koestert de hoop dat de abortus- en de euthanasiewet in een goede richting aangepast kunnen worden.

Eveneens enthousiast was hij over de aandacht voor waarden en normen. De kerken moeten daarbij volgens hem het voortouw nemen. „We hebben uw creatieve denkkracht hard nodig”, zo zei de premier richting de kerken. Desgevraagd zei hij dat waarden en normen vooral een aangelegenheid van de kerk zijn, en niet van de overheid.

Schrijver Jan Wolkers vormde duidelijk het hoogtepunt van de bijeenkomst voor de ongeveer 200 aanwezigen, te horen aan het gelach dat zijn betoog teweegbracht. Wolkers zou spreken over de invloed van de Statenvertaling op de Nederlandse literatuur, maar volstond met het voorlezen van een oud essay over zijn bevindingen met de oude statenbijbel in zijn ouderlijk huis. „Daar lag hij op de schoorsteenmantel, in zwart kalfsleer gebonden. Vader las zo duidelijk dat zelfs de buren het hoorden.” Als kind raakte Wolkers „vertrouwd met de weerbarstige werkelijkheid van het Oude Testament, het bloedvergieten daarin, incest, verkrachtingen en moorden, dingen waar ik als klein kind nooit uit mezelf was opgekomen.”

In de pauze, toen de premier met zijn bodyguards spoorslags afreisde, nipte de ex-gereformeerde schrijver en kunstenaar aan zijn thee. Of zijn werk nog door de Bijbel wordt beïnvloed? „Als je drie keer per dag uit de Schrift voorgelezen krijgt, heeft dat een enorme impact op je eigen stijl. Van de Nederlandse schrijvers ben ik het meest door de Bijbel beïnvloed”, zo klonk het overtuigd.

vraag (u14(Maar wat doet u daar nu mee?

„Ik ben niet meer gelovig. Daarom kan ik de Bijbel ook niet meer aan mijn jongens overdragen. Mijn vader was een verschrikkelijk gelovig man, maar bij mij is er al iets geknapt toen ik een jaar of zeven was. Toen hoorde ik dat dieren niet naar de hemel konden. Als mijn kat, die toen dood ging, niet naar de hemel ging, wilde ik dat ook niet.”

vraag (u14(Nooit spijt gehad dat u God hebt afgezworen?
„Helemaal niet. Ik denk niet meer in die persoonlijke termen over God. God is een verterend vuur. Zo zie ik God als een raadsel dat ons aan de rand van het universum wacht.”

vraag (u14(De Bijbel spreekt over ”eens te sterven en daarna het oordeel”.

„Christus is heel wat soepeler dan veel mensen denken. Als je ziet hoe gereformeerden elkaar soms afmaken om bepaalde bijbelteksten, dan denk ik: Wat doe je dan met teksten die zeggen dat je de helft van je bezittingen moet weggeven en Christus volgen? Maar ik bekijk de dingen nog steeds wel door de Bijbel. Als ik op tv bosbranden zie, dan denk ik direct aan een brandende braambos. Die Bijbel zit gewoon in je.”

(

Muskens liet zich enthouasiast uit over de bijdrage van Wolkers. De bisschop verhaalde hoe hij in verband met een televisieprogramma een dag in Wolkers’ huis op Texel verbleef en daar diens grote liefde voor de natuur waarnam. „Hij wist alles te vertellen over het kleinste bloempje en het kleinste insect, en dat in een beeldende taal. Bij tijd en wijle haalde hij een klein zakbijbeltje tevoorschijn, de aloude statenbijbel, om een passage op te zoeken.”

Wolkers een bijbelkritisch schrijver? „Nee”, evalueerde de bisschop, „een bijbelvast mens.” Tegen Wolkers: „U bent een van de standbeelden van de cultuur van vandaag.” De aanwezigheid van de schrijver op de bijeenkomst was voor de Bredase bisschop zelfs symbolisch: de kerk van vandaag moet immers in gesprek zijn met de cultuur. „Wij zijn niet bang voor de cultuur. Als gelovige moeten we ook op dat terrein actief zijn. Gods Geest waait ook in de moderne Nederlandse literatuur.”