Zo worden de grenzen van de vrije wereld verlegd. Meer mensen kunnen daardoor in een veilige omgeving opgroeien. Recent vergaderden de negentien leden van de NAVO in Praag, samen met vertegenwoordigers uit zeven landen in Centraal- en Oost-Europa die lid willen worden van het bondgenootschap. Daarmee zijn de lange debatten in zowel westerse als oosterse hoofdsteden over de voor- en nadelen van de uitbreiding van de alliantie verleden tijd geworden. Voor mij als voormalig president van Bulgarije hebben de uitnodigingen tot toetreding tot de NAVO een belangrijke morele lading, vanwege de donkere geschiedenis van het verleden en de heldere belofte voor de toekomst.

Hoe serieus het debat over de toetreding ook is, het kan toch nauwelijks de gevoelens, het persoonlijk lijden en de in de grond geslagen hoop weerspiegelen van een hele generatie Oost-Europeanen, wier levens inmiddels het einde nadert. In hun jeugd, na de Tweede Wereldoorlog, planden deze mensen net als miljoenen anderen op deze aardbol hun vredige toekomst. Maar hun plannen werden nooit werkelijkheid - de ijzeren vuist van het communisme vermorzelde hun dromen over een vrij en betekenisvol bestaan.

Bitter
Vele jaren geleden, toen ik nog een jongen was en Bulgarije nog in de schaduw van het Sovjetrijk lag, vroeg ik mijn vader, die in een concentratiekamp gezeten had vanwege zijn anticommunistische opvattingen, waarom hij het land niet had verlaten voordat het proces van sovjetisering begon. Had hij zich niet gerealiseerd dat het bolsjewistische systeem een onconventionele manier van denken niet zou accepteren? Hadden hij en zijn vrienden niet kunnen voorzien dat Bulgarije tot het Sovjetrijk zou gaan behoren en dat het stalinistische goelagmodel ook in zijn land gevestigd zou worden? „We verwachtten niet dat het Westen ons in de steek zou laten”, antwoordde mijn vader op vlakke toon.

Ik heb vele jaren over deze bittere woorden nagedacht. Ondanks de desastreuze verdeling van Europa in Jalta na de oorlog, veranderden mijn vader en zijn vrienden hun houding ten opzichte van het Westen nooit. Voor hen bleef het de vrije menselijke geest en vrije economie vertegenwoordigen. Terwijl het Westen zeker zijn onvolkomenheden had, was het alternatief een wereld gebaseerd op een grote leugen en voortdurende vernedering, wat de communistische heersers vrij nauwkeurig het „socialistische kamp” noemden.

In die tijd konden dergelijke gedachten natuurlijk alleen in de kleine appartementen gespuid worden waarin voormalige leden van de Bulgaarse politieke, culturele en economische elite vergaderden. Ze waren allemaal gebrandmerkt tot ”vijanden van het volk”, omdat hun opvattingen niet in overeenstemming te brengen waren met de ”waarden” van het communistische regiem.

Pogingen
Deze mannen en vrouwen hadden geen kans om iets van maar enige betekenis te bereiken in hun beroep, de meesten van hen was het zelfs niet toegestaan hun beroep uit te oefenen. De strenge censuur ontnam hun de kans iets in de pers te publiceren. Ze hadden niet het recht voorbij het IJzeren Gordijn te reizen, hoewel ze een enorme kennis hadden van de Europese cultuur en traditie.

Toch gaven ze de hoop nooit op, zich ervan bewust dat de Verenigde Staten en West-Europa al pogingen ondernomen hadden een gemeenschappelijk systeem te bouwen om veiligheid en de democratische waarden te waarborgen.

Ik zat op de middelbare school toen in 1968 het volk van Tsjecho-Slowakije tegen de Sovjettanks opstond om zijn menselijke waardigheid te verdedigen. Ik was aan de radio gekluisterd en luisterde naar de laatste uitzendingen van ”Radio Free Europe” en de ”Voice of America”. Bijeenvergaderd in onze keuken duimden de vrienden van mijn vader voor de Tsjechen en de Slowaken en piekerden: „Waarom komt het Westen hen niet redden? Waarom doet de NAVO niets?”

Vandaag de dag klinken deze vragen naïef. In tegenstelling tot wat in films gesuggereerd wordt, komen de goeden in de politiek niet altijd op tijd opdagen om de slechten te verslaan. En hoe konden de dissidenten in Oost-Europa ook maar iets begrijpen van het concept van ”realpolitik” -de begrippen strategisch belang en machtsbalans- terwijl ze in hun keuken in Sofia, Boekarest en Boedapest zaten?

Overhalen
Maar wat heeft dit alles te maken met de uitbreiding van de NAVO? Iedere belangrijke onderneming, ook de uitbreiding van de Noord-Atlantische alliantie, moet gebaseerd zijn op een solide morele ondergrond. Het is het morele doel van de onderneming die mensen ertoe overhaalt eraan mee te doen.

Nu, na 11 september 2001 en alle andere terroristische aanslagen, is het onze missie om de grenzen van de vrije wereld, waarvan de NAVO het schild is, te verleggen. Landen die bereid en capabel zijn om bij te dragen aan de versterking van dat schild zijn 21 november uitgenodigd om mee te werken aan het handhaven ervan. Nu kunnen ouders vertrouwen op een betere toekomst voor hun kinderen en kleinkinderen.

De auteur was president van Bulgarije van 1997 tot 2002 en schreef dit commentaar voor The Washington Post.