Forse beleidsmaatregelen van de overheid lijken alleen haalbaar te zijn bij een grote crisis. Pas toen de aantallen gebruikers van de WAO zwaar uit de hand gingen lopen, kwam een structurele hervorming van de betreffende wetgeving op gang. Toen de grote rivieren bijna overstroomden, kwam er ineens een noodwet om snel de dijken te kunnen verzwaren. Toen de al lang op de loer liggende kredietcrisis financiële instellingen op de rand van de afgrond bracht, werden door de regering in zeer korte tijd zeer drastische besluiten genomen.Waarom moet dat eigenlijk op deze manier? Waarom neemt de overheid geen adequate maatregelen in een veel eerder stadium. Het zijn immers geen onverwachte crises, je kunt ze van ver zien aankomen. Het is dan ook niet moeilijk te voorspellen welke volgende crises ons bij ongewijzigd beleid nog te wachten staan.

Energie
Natuurlijk komt er binnen afzienbare termijn een energiecrisis, dat is bij de nog steeds tamelijk terughoudende aanpak op het gebied van energiebesparing en van het ontwikkelen van duurzame energiebronnen zelfs onvermijdelijk. Wellicht dat er na het uitbreken van zo’n crisis een deltaplan voor de energievoorziening komt.

Hoe lang het nog duurt voordat we een zware mobiliteitscrisis hebben waarbij het autoverkeer een etmaal lang vast komt te staan, is lastig te voorspellen maar bij ongewijzigd beleid komt zo’n dag er een keer. Je moet zelfs hopen dat zo’n dag er snel komt, dan kunnen er onderhand eens knopen worden doorgehakt.

Een ernstig tekort aan geschoold personeel dat de economie op den duur wezenlijk schade gaat toebrengen ontwikkelt zich sluipend. Op gegeven moment dringt hopelijk het besef door dat het onderbenutte deel van de beroepsbevolking in grote getale moet worden gemobiliseerd om deze sluipende ontwikkeling te stuiten.

Een pensioencrisis doet zich wellicht al enigszins voor, maar is op den duur onafwendbaar als we willen vasthouden aan de huidige collectieve regelingen en de huidige pensioenleeftijd. Een hogere gemiddelde pensioenleeftijd is onvermijdelijk, eigenlijk weten we dat al zeker, maar we moeten blijkbaar wachten op een moment dat er geen houden meer aan is.

Roofkapitalisme
Een nieuwe financiële crisis komt er beslist ook, zolang de bestaande regels enorme speculatiewinsten en allerlei intransparanties in financiële producten mogelijk maken. Eigenlijk zou de huidige crisis diverse ingrijpende maatregelen rechtvaardigen om het zogenoemde roofkapitalisme in te dammen, maar daar is helaas nog bar weinig van te zien.

Een politieke crisis als gevolg van de beruchte kloof tussen burger en overheid is onafwendbaar zolang er geen werk wordt gemaakt van een ketenomkering in de beleidsontwikkeling, waarbij de burger niet alleen in woorden maar ook in daden centraal komt te staan. De opkomst van partijen als de LPF, de PVV en (al wat langer) de SP hebben nog steeds niet geleid tot een substantiële herbezinning bij de middenpartijen. Het wachten is blijkbaar op een nieuwe aardverschuiving in de politiek, voordat er echt werk wordt gemaakt van het overbruggen van de kloof tussen kiezers en gekozenen.

Dit is een greep uit een langere lijst voorbeelden van mogelijke crises.

Angst
Regeren is vooruitzien, zo wordt gezegd. Dat betekent dus dat je beter tijdig afdoende maatregelen kunt nemen om zulke crises voor te zijn, dan ze maar over ons heen te laten komen. Hier wringt echter de schoen. De huidige politieke partijen durven zulke maatregelen niet aan, uit angst voor zwaar negatieve reacties vanuit belangengroepen, vanwege uiteenlopende ideologische motieven en uit allerlei electorale overwegingen. Bovendien kunnen partijen het onderling dikwijls niet eens worden over oplossingen, dus zijn er moeilijk meerderheden te krijgen voor zware ingrepen zolang er geen rampen gebeuren. Zelfs lichte ingrepen leiden al tot lastige discussies.

Een politieke partij die het zou aandurven een doortastend beleidsprogramma voor te stellen dat de maatschappelijke problemen echt aanpakt, zou denkelijk de kiezers toch op haar hand kunnen krijgen als ze duidelijk kan maken dat de maatregelen bedoeld zijn om niet te blijven steken in crisismanagement. Nog mooier zou zijn als een aantal partijen zou samenwerken om een dergelijk programma gezamenlijk te ontwikkelen, liefst zo veel partijen dat er een meerderheid kan worden gevormd rond het programma.

Vergeefs
Dit is natuurlijk typisch een voorstel van een veel te rationeel denkend mens, die onvoldoende begrijpt dat de politiek slechts in beperkte mate wordt beheerst door rationaliteit. Deze oproep is dan ook hoogstwaarschijnlijk vergeefs, maar ik wilde dit toch naar voren brengen, want nooit geschoten is altijd mis. En ooit moet het besef doordringen dat bij ongewijzigd beleid diverse maatschappelijke problemen ons duidelijk boven het hoofd beginnen te groeien.

De auteur is beleidsonderzoeker en auteur van het boek ”Partij voor Eenvoud, een zoektocht naar kwaliteit van overheidsbeleid”.