Er zijn inmiddels meerdere genen bekend die erfelijke darmkanker veroorzaken. Enkele families stelden onderzoekers van het UMC St Radboud echter voor een raadsel. De bekende genen bij patiënten met erfelijke darmkanker waren volkomen normaal. Een speurtocht leidde tot de oplossing van het raadsel: in het naastgelegen gen zat een foutje.„Dit foutje bij de buur blokkeert de werking van het normale gen en veroorzaakt op die manier erfelijke darmkanker. Het gaat om een gen dat bij celdeling controleert of het DNA goed is gekopieerd en bij foute kopieën zorgt voor reparatie. Is dit controlegen kapot, dan ontstaan fouten in het DNA en wordt de kans op darmkanker veel groter”, aldus klinisch moleculair geneticus Marjolijn Ligtenberg.

De onderzoekers zagen dat het darmkankergen vreemd genoeg perfect in orde was, terwijl de bijbehorende eiwitten -die in de cel het werk doen- afwezig waren. Verder onderzoek maakte duidelijk dat er een klein foutje zit in het stopsignaal van het naastgelegen gen. Bij het aflezen van dit kapotte gen wordt daardoor ook meteen het volgende, gezonde gen meegenomen. Het resultaat is een vreemd, ongebruikelijk product dat onmiddellijk door de cel wordt afgebroken. Bovendien zorgt de defecte buur er óók voor, dat het normale gen ernaast niet meer afzonderlijk kan worden afgelezen.

Ligtenberg: „Het normale gen wordt dus compleet het zwijgen opgelegd door een fout in het voorafgaande gen. Dit principe -gene silencing- dat nooit eerder door onderzoekers is gevonden, kan ook een rol spelen bij andere ziektes waarvan we de oorzaak nog niet kennen.”

Opheldering
Mensen die denken dat er een erfelijke vorm van darmkanker in de familie zit, kunnen zich laten onderzoeken op de polikliniek familiaire tumoren van het UMC St Radboud. De opheldering van het nieuwe mechanisme van ”gene silencing” is dan ook niet alleen voor wetenschappers van belang. „Ook de families met deze vorm van darmkanker weten nu eindelijk dat het om een erfelijke aandoening gaat en wat de onderliggende oorzaak is. Dat betekent dat binnen deze families is vast te stellen wie het defecte gen heeft”, zegt Ligtenberg. „Zij kunnen dan regelmatig gescreend worden, terwijl de andere familieleden geen screening meer nodig hebben.”

Een therapie is nog niet beschikbaar. Erfelijke darmkanker ontstaat via poliepvorming. Ligtenberg: „Erfelijke darmtumoren zijn in principe te voorkomen door regelmatige screening en tijdige verwijdering van poliepen. De ontdekking van dit nieuwe genetische mechanisme leidt dus tot meer zekerheid en een betere, vroegere opsporing en behandeling binnen families.”