. Volgens hem moet de NAVO veranderen. Het is niet gemakkelijk goed zicht te krijgen op de relatie tussen de VS en Europa. Veel geschrijf richt zich op de culturele verschillen en ontaardt in stemmingmakerij. Zo lijkt er zich op het ogenblik in de VS, met name in de Bush welgezinde neoconservatieve kringen, een ware anti-Europese golf te ontwikkelen. Tot voor kort waren het vooral de Fransen die het moesten ontgelden (vermeende culturele superioriteit, handel met Saddam Hussein en het nodig hebben van de Amerikanen voor het winnen van oorlogen blijken een goede voedingsbodem voor antipathie).

De toon is echter aan het veranderen. Heel Europa wordt nu op de korrel genomen. Voor de Amerikaanse critici bestaat het Europese continent uit trage en verstarde economieën, verlammende en onbetaalbare verzorgingstaten. De toenemende invloed van de Europese bureaucratie perst alle vrijheid, initiatief en groei uit de samenleving. De bevolking zakt verder in de goddeloze modder en verliest hoop op de toekomst, met als gevolg dat banale gemakzucht de interesse in voortplanting doet afnemen - Europeanen willen dat de staat voor hen zorgt, maar het is te lastig om zelf voor kinderen zorgen. Toch is men huiverig buitenlanders toe laten om de bevolking op peil te houden. Europa is een verwend, lui en jaloers geval dat denkt het slimste jongetje in de klas te zijn, maar met lede ogen aan moet zien dat de domme buur het beter doet. Niet iemand die je als bondgenoot, laat staan vriend wil hebben.

Door dit verbale geschetter wordt het feit aan het oog onttrokken dat er ”in de echte wereld” een pragmatischer beleid wordt gevoerd. Op het terrein van het buitenlands beleid lijkt president Bush dezelfde succesvolle strategie toe te passen die hij in Texas als gouverneur hanteerde. Hij kiest een beperkt aantal doelen en laat zich niet door de golven van de publieke opinie van zijn koers brengen. Ondanks het feit dat er in de wereld driftig wordt gespeculeerd over zijn onbehouwen oorlogszucht die zich niets van de internationale rechtsorde aantrekt, maakt hij gebruik van de geëigende kanalen. En het doel om de dreiging van Saddam Hussein te neutraliseren -ja, misschien zelfs zonder oorlog- onder de banier van de VN lijkt steeds dichterbij te komen. De enige manier om iets gedaan te krijgen binnen de VN is door te dreigen unilateraal te handelen. Om duidelijk te maken dat dit geen grootspraak is, moet men niet bang zijn alleen te staan.

Nu kent de transatlantische relatie moeilijke problemen: de economische geschillen over staal- en landbouwsubsidies, de doodstraf, genetisch veranderde voeding, kwesties rond wapenbeheersing zoals het ABM-verdrag en het protocol over biologische wapens, het milieu, het internationaal gerechtshof en -als klap op de vuurpijl- het beleid ten aanzien van Irak en Israël. Rechtse commentatoren in de VS gaan zelfs zo ver dat zij zeggen dat Europa en de VS verschillende wereldbeelden en geen gemeenschappelijke doelen hebben en dat hun wegen daarom maar eens moesten scheiden. De soep wordt, gelukkig, minder heet gegeten dan zij wordt opgediend. Gesprekken met beleidsmakers brengen minder ferme taal aan het licht. Het is algemeen aanvaard dat Europa en de VS steeds meer geïntegreerd raken. De huidige situatie is dan ook eerder vergelijkbaar met een broederruzie dan met een echtscheiding. De genoemde problemen zijn normale politieke strubbelingen die op termijn zeker worden opgelost. Zo gaat Duitsland, op het ogenblik zeker niet Bush’ meest geliefde bondgenoot, een belangrijke rol spelen in Afghanistan. Onenigheid maakt samenwerking niet onmogelijk.

Het grootste verschil van mening op het ogenblik is wat de ”threat assessment” (inschatting van dreiging) wordt genoemd. Europa kent terrorisme: de RAF, treinkapingen, de ETA en de burgeroorlog in Ierland. Toch denken Amerikanen dat het niet echt begrijpt wat een aanval die 3000 mensen in één klap om het leven brengt, betekent. Men vermoedt dat Europa, zou het onverhoopt het slachtoffer van een grote aanval worden (zeg dat er duizenden mensen in Londen, Parijs of Amsterdam om het leven komen), ze vastbeslotener zou zijn om het terrorisme aan te pakken. Een land dat wordt aangevallen, verrechtst, en de Europeanen zullen snel meer begrip hebben voor het besluit van Amerika geen tweede Israël te worden.

Mogelijk zal er dan in Europa meer animo zijn om de NAVO te veranderen. Opgericht als een organisatie die de veiligheid van Europa garandeert en ingericht voor verdediging tegen agressie van Rusland, moet zij worden omgevormd zodat zij beter kan reageren op de huidige bedreigingen. Wat als belangrijk voor de toekomst van de transatlantische relatie wordt gezien, is het ontwikkelen van militaire capaciteiten die buiten Europa kunnen worden ingezet.

Toen in Europa het idee begon te circuleren voor een eigen leger veroorzaakte dit argwaan in de VS. Die twijfel lijkt inmiddels in verbazing te zijn omgeslagen. Men zou er niets op tegen hebben als Europa een groter deel van de kosten van zijn defensie zou gaan dragen. Het is echter niet onmiddellijk duidelijk hoe al het geklaag over de VS als militaire hypermacht en het benadrukken van de noodzaak van militair tegenwicht kan worden verzoend met het Europese beleid van snijden in, of het niet verhogen van de militaire uitgaven. Maar misschien is deze toegevendheid een Amerikaanse strategie. Het lijkt er immers op dat de beste manier voor de Amerikanen om te voorkomen dat een Europees leger een realiteit wordt, het plan is het te steunen en de vorming ervan toe te vertrouwen aan politieke besluitvorming binnen de EU.

De auteur is politiek filosoof en woont in Baltimore (Maryland), VS.