In 2006 publiceerde de Evangelische Kirche Deutschland (EKD) een zogeheten ”Denkschrift”. In dit rapport werd het armoedeprobleem in Duitsland sterk theoretisch onderzocht. De mensen achter de statistieken kwamen niet aan het woord.Prof. Claudia Schulz, hoogleraar diaconiewetenschap aan de Evangelische Hochschule in het Duitse Ludwigsburg, onderkende de tekortkoming. Ze zocht de armen -ongeveer vijftig inwoners van de Hamburgse achterstandswijk Wilhelmsburg- op en ging met ze in gesprek. Haar „unieke” bevindingen zijn weergegeven in de studie ”Ausgegrenzt und abgefunden? Innenansichten der Armut. Eine empirische Studie”.

Demotiveren
De uitkomsten van haar onderzoek zijn volgens haar opvallend. Het belangrijkste resultaat is volgens Schulz dat armen elkaar demotiveren en vasthouden in hun huidige levenssituatie.

Ze geeft een voorbeeld: „Er was een vrouw die vol enthousiasme vertelde dat ze weer werk wilde gaan zoeken. Haar gesprekspartners vertrapten dit ontluikend optimisme echter meteen: „Je vindt toch geen werk”, zeiden ze in koor. Haar hoop op een betere toekomst werd gesmoord door de anderen.”

Ronduit vervelend vond de Hamburgse onderklasse het, zo bleek uit de gesprekken, om een antwoord te geven op de vraag hoe hun leven eruit zou zien als er vannacht een wonder zou gebeuren. Schulz: „Door deze vraag werden ze gedwongen om te fantaseren over een rooskleurige toekomst. Het bleek echter dat ze daar helemaal niet aan willen denken; dat bepaalt hen te veel bij de narigheid van hun huidige situatie.”

Gratis
Opmerkelijk is verder, zegt Schulz, dat armen sociale ruimten mijden. „Zo vinden ze het een verzoeking om naar een winkelcentrum te gaan. „Wij hebben daar niets te zoeken omdat we toch geen geld hebben”, zeggen ze. Het gevolg is echter dat de armen zichzelf zo in een sociaal isolement brengen.”

Een groepje oude vrouwen gaf tijdens de gesprekken aan het als een „wonder” te zien als ze eens naar een orgelconcert zouden mogen. „Verbazingwekkend”, aldus Schulz. „In veel kerken is het mogelijk om gratis een orgelconcert bij te wonen. Voor deze vrouwen is het een droom, een wonder.”

Waarom de vrouwen zo’n concert dan niet bijwonen? „Het blijkt dat ze gewoonweg niet weten dat zulke concerten gegeven worden. Er is bij de laagste sociale klasse in de samenleving sprake van een groot gebrek aan informatie.”

Diaconie
Het onderzoek raakt zeker ook de kerken, benadrukt Schulz. „Ik hoor wel eens van predikanten dat ze absoluut niet weten of er armen in de gemeente zijn. Dat is niet verwonderlijk als je ze niet bewust opzoekt. Armen komen niet snel zelf met hun probleem op de proppen.”

De onderzoekster wijst erop dat juist de diaconie voor het draagvlak van de kerk in de samenleving van groot belang is. „Ik sprak mensen die me vertelden dat ze nog lid van een kerk waren omdat ze wisten dat de kerk veel goeds deed in de samenleving. We moeten oppassen”, zo waarschuwt Schulz, „dat de kerk deze taak niet verwaarloost.”

Hoe kunnen kerkmensen zich inleven in de situatie van armen?
„Zoek de mensen op van wie je denkt dat ze met weinig moeten rondkomen. En ga ook eens met ze mee als ze bijvoorbeeld een uitkering moeten aanvragen bij een overheidskantoor. Dan zul je ervaren hoe onmenselijk armen worden behandeld door de ambtenaren. Ik hoop dat dat bij jullie anders is dan in Duitsland, maar voor veel mensen hier is het een stuitende ervaring.”