Zo gewonnen, zo geronnen
Enkele jaren geleden zeiden de Fransen over hun toenmalige premier Alain Juppé: „Die nadert met hoge snelheid een muur en probeert die uit de weg te krijgen door te toeteren.” De Duitsers zitten met hetzelfde probleem en proberen het met lachen op te lossen.
Tot 22 september was bondskanselier Gerhard Schröder de lieveling van de media. Als geen ander wist ”der Gerd” de journalisten te bespelen. Nu lijken bij de media de schellen van de ogen te zijn gevallen. Bij grappen, cartoons en liedjes moet hij het ontgelden. In de Duitse hitparade is bijvoorbeeld met stip binnengekomen de ”Steuersong”.
Lustig zingt Elmar Brandt, de vertolker van het lied, verkleed als bondskanselier, er op los: „Wat je vandaag kan beloven, mag je morgen weer verbreken. Ik beroof jullie van je spaarvarken en verhoog voor jullie de belastingen. Gekozen is gekozen. Jullie kunnen me niet ontslaan. Dat is nou eenmaal het geval in een democratie.”
De Duitsers genieten met volle teugen. Ze kunnen de sociaal-democratische bondskanselier niet meer luchten of zien. Dat is opmerkelijk. Het is namelijk nog geen twee maanden geleden dat bondskanselier Gerhard Schröder werd herkozen. En nu al berouwt het een groot deel van de Duitsers dat ze op de SPD’er hebben gestemd.
Hoe kon het zover komen? En dat zo snel? In de aanloop naar de bondsdagverkiezingen van 22 september verzekerde Schröder het publiek dat hij alles onder controle had. Goed, de tijden waren moeilijk, maar een gematigde economische groei van 0,75 procent zat er voor dit jaar in. En volgend jaar zou die groei oplopen tot 2,5 procent. Belastingverhoging? Geen denken aan. Tijdens een economische neergang zoiets doorvoeren zou absurd zijn. En het begrotingstekort? Hans Eichel, de minister van Financiën, was er „zeker” van dat Duitsland binnen de door de Europese Unie gehanteerde norm van 3 procent zou blijven.
Dat was vóór de verkiezingen. Het beeld is in amper twee maanden compleet gewijzigd. De regering verwacht voor dit jaar een economische groei van hooguit een half procent. Voor volgend jaar is die bijgesteld naar 1,5 procent. Duitslands ”vijf wijze mannen”, onafhankelijke economische adviseurs van de regering, vinden die cijfers zelfs te optimistisch. Zij voorspellen voor 2002 een groei van 0,2 procent en voor volgend jaar een groei van slechts 1 procent.
De cijfers geven aan dat Duitsland in zwaar weer zit. Omdat de economische groei afneemt lopen de belastinginkomsten terug. En geld is hard nodig, al is het alleen maar om de werklozen van een uitkering te voorzien. De werkloosheid zal komende winter naar een nieuw record stijgen.
Maandag moest minister Eichel bekendmaken dat het begrotingstekort voor dit jaar niet uitkomt op 21,6 miljard euro, maar op 34,6 miljard, wat neerkomt op 3,8 procent. Daarmee overschrijdt Berlijn de EU-grens van 3 procent. De Europese Commissie heeft dan ook besloten Duitsland aan te pakken.
Eichel stond altijd bekend als ”ijzeren Hans”, vanwege zijn bezuinigingspolitiek. Die heeft al die vier jaar van het eerste kabinet-Schröder dus weinig uitgehaald. Nu wordt hij daarom spottend genoemd ”Der Herr der Löcher”, heer der gaten, een toespeling op ”Der Herr der Ringe”, de Duitstalige titel van de film ”The Lord of the Rings”.
De eerste onheilstijdingen kwamen binnen toen de coalitieonderhandelingen tussen rood-groen nog gaande waren, eind september dus. Sommige Duitsers meenden toen al dat er, op z’n zachtst gezegd, tijdens de verkiezingscampagne iets verzwegen was. Nu de jobstijdingen aanhouden roepen de burgers steeds luider dat Schröder tijdens de verkiezingscampagne het nodige voor zich heeft gehouden.
De kiezers voelen zich terecht beledigd en bedrogen. In opiniepeilingen zegt slechts 26 procent van de ondervraagden SPD te zullen stemmen als er nu verkiezingen gehouden worden. Bij de verkiezingen twee maanden geleden behaalde de SPD nog 39,5 procent van de stemmen. De christen-democraten gooien nu hoge ogen met 44 procent. Dit percentage was bij de verkiezingen eveneens 39,5 procent.
Bondskanselier Schröder oogt door de kritiek van media, oppositie en burgers als een stuk aangeschoten wild, dat nergens een schuilplek kan ontdekken. Voortdurend praat hij over vernieuwing en gerechtigheid, waarmee hij zijn veelvoud aan belastingverhogingen probeert goed te praten.
De christen-democraten jagen Schröder voortdurend op. Afgelopen dinsdag stelde de oppositiepartij voor een parlementaire enquêtecommissie in te stellen om „het grootste kiezersbedrog in de Duitse geschiedenis” te onderzoeken. Aangezien slechts een kwart van de afgevaardigden in de Bondsdag dit voorstel hoeft te steunen, komt dit onderzoek er zeker aan, want de christen-democraten ruiken bloed. Schröder zal door de enquête ongetwijfeld nog meer gezichtsverlies lijden. Dit komt de christen-democraten met de aanstaande deelstaatverkiezingen in Hessen en Nedersaksen prima van pas.
De christen-democraten lijken geleerd te hebben van vier jaren geleden. De start van rood-groen was indertijd net zo chaotisch als nu. Toen wachtten de christen-democraten met de armen over elkaar „tot de macht ons in de schoot werd geworpen.” Dat gebeurde indertijd niet. Daarom gaan de christen-democraten nu in de aanval.
Schröder zal reikhalzend uitzien naar de kerstvakantie. Hij heeft aangekondigd dan een paar dagen vrij te willen zijn. Zal hij met de bittere werkelijkheid in het achterhoofd kunnen genieten van zijn kerstdiner?
