Bij het lezen moest ik denken aan de woorden van Salomo: „Hetgeen er geweest is, hetzelve zal er zijn, en hetgeen er gedaan is, hetzelve zal er gedaan worden, zodat er niets nieuws is onder de zon.” Maatschappelijk en kerkelijk.Er zijn dingen te lezen die we nu niet meer herkennen. Wat denkt u van een krantenbericht uit 1900, waarin te lezen valt dat een premie wordt gegeven aan iemand die een zeehond de kop inslaat, omdat deze anders te veel vis verschalkt. „Vischverslinders”, werden ze genoemd, de dieren die tegenwoordig beschermd zijn.

Uit een enquête uit 1952 bleek dat 64 procent van de Nederlanders aan tafel bad en dankte. We zouden huiveren bij de uitkomst van zo’n enquête heden ten dage. Verder is er overwegend veel herkenning. Diefstal, moord en doodslag, ernstige ongelukken.

Blijmoedig

Ook kerkelijk is er niets nieuws onder de zon. Zoals we nu van tijd tot tijd lezen over brand in een kerk of over nieuwbouw, zo was dat ook in de Zeeuwse kranten het geval. Ik denk aan de blikseminslag in de toren van de Grote Kerk van Hulst in 1876 en de brand van de Grote Kerk te Zierikzee in 1832, maar ook aan de bouw van de Nieuwe Kerk enkele jaren later.

Ook het leggen van de eerste steen van de kerk te Arnemuiden in 1858 wordt vermeld. De burgemeester verrichte de handeling, terwijl de plaats met vlaggen was versierd. „Tot in den avond bleef een groot gedeelte der vergadering onder genoeglijke gesprekken bijeen, terwijl bij het einde dezer bijeenkomst, nog eene betrekkelijk aanzienlijke som ten behoeve der armen, door de aanwezigen blijmoedig werd bijeengebragt.”

Die kerk kwam in plaats van een prachtig laatgotisch kerkgebouw waarvan in de consistorie nog een mooi schilderij hangt van het exterieur. Er is ook nog een schilderij van Johannes Bosboom, de echtgenoot van de schrijfster Anna Bosboom-Toussaint. Blijkbaar waren er geen mensen die treurden over de afbraak van hun oude kerk.

Monumentenzorg was er nauwelijks. Ik kan me niet voorstellen dat er toen mensen blij waren met het nieuwe gebouw gezien de schoonheid van het vorige kerkgebouw. Smaken verschillen, zullen we maar denken. Uiteindelijk gaat het om het Woord.

Twisten

Kerkelijke twisten, daar weten we allemaal van in de gereformeerde gezindte. Ook die zijn terug te vinden in de oude doos. We lezen daarover in het jaar 1887, in Serooskerke op Walcheren:

„Van de zijde der doleerende partij te Serooskerke was tegen gisteren voormiddag eene godsdienstoefening aangekondigd, die geleid zou worden door den heer Van de Kodde, terwijl het bekend was dat van den kant der N. H. gemeente een poging zou worden gedaan om den ringpredikant den heer G. P. Kruijff van Domburg te doen optreden. Waarschijnlijk beducht voor eene overrompeling van het kerkgebouw van de zijde der N. H., werd ’s morgens om acht uur, door de leiders der doolerenden, die nog steeds het kerkgebouw blijven bewaken, bekendgemaakt dat de godsdienstoefening niet zou plaats hebben. Ofschoon vele leden dier partij opkwamen, bleef de deur der kerk gesloten.”

Vaak horen we schandalen rondom priesters en predikanten. Ook dat was in die dagen helaas geen uitzondering. Te lezen valt dat in 1862 te Axel een predikant de catechisanten dwong tot ontucht. Terwijl in 1932 in Sint Anna ter Muiden de predikant zijn eigen vrouw vermoordde.

Het is echter niet alleen kommer en kwel wat de krant door de eeuwen heen bood. Ik denk aan een bericht uit de „courant” van 27 september 1760:

„Brouwershaven, den 20. September. Gisteren avond tusschen 7 a 8 uren ontstond schielyk eene verschrikkelyke Brand in het Huis van onzen geliefden Leeraar Ds. Leonardus v. Brakel, waardoor in korten tyd het gansche Middelhuis instortte, en alles wat in hetzelve was (waaronder de gansche Bibliotheek van zyn eerw. En de Arm-Kist) door de vlammen verteerd is: men was in uiterste vreeze, dat een groot gedeelte van de Stad door den Brand zou zyn vernield geworden, doch door de goedheid Gods, het hooge water, het stil weder, de vigilantie (waakzaamheid) der Burgeren, en de trouwste hulp der Boeren, is dezelve des nachts ten 1 uur geblust.”

In het algemene bericht werd de trouw van God ter sprake gebracht. Kom daar vandaag eens om.

Veertien kinderen

Ten slotte nog een prachtig krantenbericht gedateerd 6 januari 1842. Dat was de periode waarin de gemiddelde leeftijd van de Nederlander 35 jaar was, de zuigelingensterfte groot en menig moeder in het kraambed overleed. Het bericht luidt:

„Veertien kinderen in een gezin

Sint Maartensdijk. Als eene bijzonderheid verdient vermeld te worden, dat de persoon van Willem Marinus Vermeule, schipper te St. Maartensdijk, gehuwd met Antje de Graaf, het genoegen genoot, op zondag den 26 december ll., den dag van zijn 25-jarig huwelijk, den H. Doop te zien bedienen aan deszelfs 14e kind, waarbij al hunne nog in leven zijnde kinderen tegenwoordig waren, welke alsnu bestaat uit zeven zoons en zeven dochters.”