Onzekerheid is het kenmerk van deze tijden. Een wereldwijde recessie dreigt, het klimaat wordt warmer, terroristische aanslagen of de dreiging ervan zijn een dagelijkse realiteit. Juist in dergelijke tijden van onzekerheid zoeken wereldwijd veel mensen toevlucht tot hun geloof, of dat nu het christendom of de islam is. En dat heeft gevolgen voor de veiligheid in Nederland en internationaal.Die groei van religie heeft verschillende gevolgen. In zijn boek ”Botsende beschavingen” zegt Samuel Huntington dat er een fundamenteel conflict is tussen het Westen en de wereld van de islam. Geert Wilders zegt dat met hem mee. Anderen, zoals Amitai Etzioni in zijn boek ”Security First”, maken een onderscheid tussen radicalen en gematigden. De overgrote meerderheid in de islam is gematigd, zegt hij. Het gaat erom die gematigden tot bondgenoot te maken en de radicalen te isoleren. Dat is ook de lijn van de Nederlandse regering.

Maar wat betekent dat voor het Nederlandse veiligheidsbeleid? Het Westen moet er flink aan wennen dat religie nu een belangrijke rol speelt in de internationale veiligheid. Lange tijd dachten regeringen dat alle landen op weg waren naar modernisering en dat modernisering inhield dat religie tot de privésfeer werd teruggedrongen.

Daarnaast houdt het Westen de scheiding van kerk en staat hoog. Daardoor vinden regeringen het moeilijk om in de internationale politiek over religie te praten.

Ten slotte was iedereen gewend te praten over staten, die in de internationale verhoudingen op de eerste plaats hun belangen nastreven. Iedereen moest er behoorlijk aan wennen dat er naast staten andere partijen zijn - zoals religieus gemotiveerde groepen en zelfs terroristen. De aanslagen van 11 september 2001 brachten daarin radicaal verandering.

Religie kan niet los worden gezien van veel conflicten. In tijden van onzekerheid en oorlog vinden mensen zekerheid en geborgenheid in religies. Die bieden hun hoop en de motivatie om zich in te zetten voor betere tijden. En in landen waar mensen niet vertrouwen op hun regeringen (Congo of Irak) zijn het vaak religieuze leiders die gemeenschappen bij elkaar houden. Het is daarom verstandig rekening te houden met de factor religie, zowel in het bestuderen van de oorzaken van oorlog als bij het opbouwen van landen na een conflict.

Centrale rol
Religies en religieuze gemeenschappen zijn namelijk onmisbaar als partner in wederopbouw. Ze spelen een centrale rol bij het rekruteren van nieuwe politieke leiders die wel het vertrouwen van de bevolking hebben. Religieuze gemeenschappen organiseren vaak voorzieningen in de sfeer van onderwijs, gezondheidszorg en cultuur die overheden in wederopbouwlanden (nog) niet kunnen bieden. En religieuze leiders hebben goede kennis van de mensen, plaatsen en gemeenschappen die behulpzaam kunnen zijn bij het groeien naar een stabielere situatie.

Wat betekent dat voor het Nederlandse internationale veiligheidsbeleid? In de eerste plaats dat Nederland in zijn veiligheidsbeleid op een serieuze manier werk moet maken van religie als factor in de internationale vrede en veiligheid. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is begonnen met een voorzichtig initiatief op het gebied van religie en ontwikkelingssamenwerking. Dit moet worden uitgebreid naar religie en veiligheid.

Op de tweede plaats moet Nederland actief gebruik blijven maken van organisaties zoals Cordaid, Pax Christi en ICCO, die een religieuze basis hebben. Zij hebben uitstekende contacten met religieuze leiders in conflictgebieden. Het zou erg onverstandig zijn als de Tweede Kamer bij de behandeling van de begroting van Buitenlandse Zaken hun rol zou inperken.

Ten slotte moet iedereen ervan doordrongen zijn dat religie niet moet worden gezien als probleem, maar vooral als een bijdrage aan een oplossing.

De auteur is hoofddocent aan de Faculteit Militaire Wetenschappen, onderdeel van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA). Hij doet onderzoek naar de relatie tussen religie en veiligheidsvraagstukken. Vanavond houdt hij over dit onderwerp een lezing aan de NLDA.