„Vergelding uit strafrecht verdwenen”
Dat minister Nawijn (Vreemdelingenbeleid) met zijn pleidooi voor de doodstraf heel politiek Nederland over zich heen zou krijgen, had prof. dr. W. H. Velema verwacht. Verbaasd is de Apeldoornse ethicus over het feit dat critici de doodstraf onmenselijk vinden.
Velema, zelf voorstander van de doodstraf, kan begrip opbrengen voor de visie van Nawijn. „Er zijn misdadigers die door hun daden het recht op leven hebben verspeeld. Critici roepen nu allemaal dat invoering van de doodstraf inhumaan en onmenselijk is. Maar ze vergeten de wandaden van iemand die voor doodstraf in aanmerking zou kunnen komen. Wat mensen als Volkert van der G. en Khalid L. uit Venlo hebben gedaan, dat is pas hyperinhumaan.”
De Apeldoornse ethicus constateert met spijt dat het element van vergelding uit het Nederlandse strafrecht is verdwenen. „In boeken over het recht van honderd jaar geleden klonk de notie van vergelding nog wel door. Nu is het strafrecht gehumaniseerd. Het aspect van vergelding speelt nauwelijks een rol. Een straf dient nu met name om tegemoet te komen aan onvredegevoelens in de maatschappij én aan een heropvoeding en reïntegratie van de dader.”
Het punt van vergelding bij een straf is voluit bijbels, signaleert Velema. Cruciaal zijn teksten als Genesis 9:6 („Wie des mensen bloed vergiet, zijn bloed zal door den mens vergoten worden”) en Romeinen 13:4 (over de overheid die het zwaard niet tevergeefs draagt). „In het Evangelie speelt ook duidelijk het element van vergelding”, zegt Velema. „Jezus droeg de straf voor de zonden.”
Critici zeggen dat de doodstraf zich niet verdraagt met de oproep van Jezus Christus, in bijvoorbeeld de Bergrede, om vreedzaam te zijn. Velema, die over de doodstraf schreef in zijn boek ”De rechtvaardiging van de straf”, wijst die redenering van de hand. „Er zijn grofweg twee bijbelse lijnen. We moeten een onderscheid maken tussen omgang met elkaar in persoonlijke verhoudingen en de rechtsorde in de samenleving. De ene lijn is dat je in persoonlijke verhoudingen de onderlinge vergevingsgezindheid moet nastreven. De andere lijn is dat de overheid wel degelijk straffen moet uitvaardigen. In het Oude Testament zie je dat de doodstraf wordt uitgevoerd, misschien wel overmatig veel.”
Zou u voor herinvoering van de doodstraf zijn?
„Ik ben in principe voorstander van de doodstraf, maar ik begrijp dat dat in de huidige situatie niet zomaar gaat, als je alleen al kijkt naar de lawine die Nawijn over zich heen kreeg. Aan een herinvoering moet een wenteling van de gedachten voorafgaan. We zullen eerst een discussie moeten hebben over het feit dat we het aspect van de vergelding in het strafrecht helemaal hebben verloren.”
Critici wijzen op de onomkeerbaarheid van de doodstraf.
„Je kunt foute beslissingen inderdaad niet herroepen. Als ik aarzeling heb bij de doodstraf, dan bestaan die op dit punt. Voordat je tot de doodstraf overgaat, moet er eerst grondig onderzoek plaatsvinden naar de schuld van iemand. Maar iemand die heel duidelijk met voorbedachten rade een ander van het leven berooft, denk aan Volkert van der G., heeft het recht op leven verspeeld.”