Het is de avond van 20 maart 1979 als de journalist Carmine Pecorelli, kortweg Mino, zijn auto parkeert voor het Romeinse redactiekantoor van het tijdschrift dat hij uitgeeft. Vanaf de straat komt een man dichterbij, die vier kogels door de zijruit afvuurt. De 51-jarige Pecorelli sterft bijna onmiddellijk, zijn lichaam valt slap over de voorbank van de auto. Naar stijl en vuurwapen een typische maffiamoord, zou de politie oordelen.

Mino Pecorelli was de dragende kracht achter het weekblad Osservatorio Politico (Politieke Waarneming), dat sinds 1978 met onderzoeksjournalistiek het de politieke klasse van zijn tijd, met name de christen-democratie, lastig maakte.

Hij publiceerde onder andere integraal enkele brieven die Aldo Moro had geschreven toen hij gijzelaar was in handen van de Rode Brigades in 1978. De voorzitter van de christen-democratische partij zou na 54 dagen gevangenschap worden vermoord. Moro schreef aan onder anderen kopstukken van zijn eigen partij en beklaagde zich dat ze zich onvoldoende inspanden voor zijn vrijlating. „Als jullie niet ingrijpen”, schreef hij aan de partijtop, „komt mijn bloed neer op jullie, op de partij, op het land.”

Moro zou bij bepaalde partijleden, onder wie premier Giulio Andreotti, een sta-in-de-weg zijn omdat hij een politiek akkoord met de communisten aan het voorbereiden was. Pecorelli werd een klein jaar later vermoord omdat hij op het punt zou staan alle niet eerder uitgegeven brieven van Moro (van in totaal 421 pagina’s) te publiceren. Hierin zou de rol van Andreotti in een kwaad daglicht komen te staan. En daarmee zou Andreotti een motief hebben.

De moord blijft een mysterie, tot in 1993 de belangrijke maffiabaas Tommaso Buscetta, het eerste kopstuk dat met justitie meewerkt, zegt dat de moord op Pecorelli „een politiek misdrijf is geweest, op verzoek van zijne excellentie Andreotti.” Buscetta zou deze informatie hebben van een andere hoge maffiabaas, Gaetano Badalamenti (die zondag ook tot 24 jaar veroordeeld werd). Bijna twee maanden later weerlegt Buscetta zijn eigen woorden. Dan zegt hij: „Badalamenti heeft het mij niet zo letterlijk gezegd, maar ik leidde het uit zijn woorden af.”

Na een proces van zes jaar werd Andreotti in 1999 vrijgesproken door het gerechtshof van Perugia. Het openbaar ministerie tekende echter appèl aan. Zondag kwam de jury tot de uitspraak die de bijna 84-jarige Andreotti 24 jaar achter de tralies zou kunnen brengen. „Gezien mijn leeftijd konden ze me niet levenslang geven en daarom kreeg ik 24 jaar. Ik kan het beschouwen als een gelukwens”, zei Andreotti gistermiddag in zijn typerend humoristische stijl.

De politicus, die de erebaan van senator voor het leven heeft, hangt nóg een gevangenisstraf boven het hoofd. Begin volgend jaar wordt bij het hof van beroep in Palermo de uitspraak verwacht inzake Andreotti’s vermeende betrokkenheid bij de maffia. Hij zou in de jaren ’70 en ’80 de maffia op Sicilië hebben gesteund in ruil voor stemmen. In deze zaak eiste het openbaar ministerie eerder dit jaar tien jaar cel.

De enige vluchtweg die de drie advocaten van Andreotti overblijft, is het hooggerechtshof, de hoogste gerechtelijke instantie in Italië. Hoop biedt het voorbeeld van de van corruptie beschuldigde rechter Corrade Carnevale, die onlangs in laatste instantie (bij het hooggerechtshof) werd vrijgesproken.

Andreotti’s veroordeling komt als een donderslag bij heldere hemel. Tijdens de uitspraak was bijvoorbeeld nauwelijks pers aanwezig. Bijna het gehele politieke spectrum vindt de uitspraak betreurenswaardig, ook al heeft niemand nog de processtukken kunnen bestuderen. Het staat vast dat de rechters tot hun oordeel kwamen op grond van hetzelfde materiaal dat drie jaar geleden nog leidde tot vrijspraak. „Bovendien valt het nooit goed te praten dat iemand wordt veroordeeld voor een feit van 23 jaar geleden”, zei de linkse parlementariër Anna Finocchiaro gisteravond op tv.

Ook wekt het bevreemding dat de opdrachtgevers (Andreotti en Badalamenti) wel schuldig worden bevonden en de moordenaars vrijspraak hebben gekregen. „Ik kan er een detective over schrijven: een moordzaak zonder moordenaars”, zei Andreotti schertsend. De adhesie voor Andreotti laat één punt onbelicht. Mocht Andreotti werkelijk in de cel belanden voor moord, dan is ’objectief’ vast te stellen dat het symbool van het naoorlogse Italië een boef was. Wat voor psychologische gevolgen dat voor Italië heeft, is onbekend.

Voor Berlusconi is de uitspraak een stok om mee te slaan. De huidige Italiaanse premier staat op voet van oorlog met de magistratuur, die hij ervan beschuldigt politiek te bedrijven en links georiënteerd te zijn. Zelfs het linkse dagblad La Repubblica vraagt zich af: „Is het een poging van de rechters om met een geruchtmakend voorbeeld hun onafhankelijkheid te verdedigen?”

Wat rechtszaken betreft is Andreotti een kleine jongen vergeleken bij Berlusconi, die de laatste acht jaar in zo’n vijftien zaken, onder andere wegens corruptie en omkoping, voor het gerecht heeft moeten verschijnen. Berlusconi kan het bloed van de magistratuur wel drinken. Zijn premierschap lijkt bijna in het teken te staan van een offensief om de gerechtelijke macht een kopje kleiner te maken.

Sinds Berlusconi regeringsleider is, heeft het parlement wetten aangenomen die onder andere bepaalde vormen van valsheid in geschrifte uit het wetboek van strafrecht halen en uitlevering van verdachten aan het buitenland bemoeilijken. Onlangs kwam een discutabele wet door het parlement waarbij een aangeklaagde die het legitiem vermoeden heeft dat zijn rechters niet onafhankelijk zijn, zijn zaak kan laten behandelen door een andere rechtbank. De premier liet stante pede de zaak betreffende omkoping voor het hof van Milaan en Brescia overhevelen naar een andere rechtbank.

De magistratuur is in Italië inderdaad zeer machtig. Het dagblad Corriere della Sera schrijft dan ook dat het tijd wordt dat de gerechtelijke macht wordt hervormd. Bovendien volgen de rechtbanken geen consistente lijn. La Stampa, een groot, liberaal dagblad, klaagt over de zigzagkoers van de rechters. „De ene keer worden de verklaringen van een pentito (spijtoptant van de maffia) van tafel geveegd, de andere keer worden ze geloofd.” Andreotti kan erover meepraten.