Pensioenfondsen hebben hun vermogen grotendeels verspreid over alle denkbare beleggingen, zoals vastgoed, obligaties en grondstoffen. Maar traditioneel zit er ook veel geld in aandelen. Zo maakten bij pensioenfonds Zorg en Welzijn (gezondheidszorg) aandelen per eind vorig jaar 36 procent uit van de totale portefeuille van destijds 88 miljard euro.Als de beleggingen niet voldoende renderen, nemen de pensioenfondsen maatregelen. Een mogelijke ingreep is dat ze niet of slechts gedeeltelijk indexeren. Dat betekent dat de uitkering aan pensioengerechtigden niet wordt gecompenseerd voor inflatie, waardoor ze maandelijks minder geld overhouden. Het gevolg voor werkende mensen is dat ze door zo’n maatregel minder pensioen opbouwen.

Pensioenfondsen kunnen de zware koersdalingen op de beurzen ook pareren door de premies te verhogen. Dit heeft een direct effect op de portemonnee van veel werkende mensen en hun werkgevers, die maandelijks pensioenpremie afdragen. Een dergelijke ingreep komt niet vaak voor, maar gebeurde voor het laatst begin deze eeuw. Toen ging de Nederlandse economie door een dal.

Of pensioenfondsen daadwerkelijk maatregelen moeten nemen, wordt later dit jaar duidelijk. Grote pensioenfondsen zoals Zorg en Welzijn en ABP willen tussentijds niet zeggen hoe de vlag er wat dat betreft bij hangt. Het kleinere Spoorwegpensioenfonds stelt dat volledige indexatie op dit moment mogelijk is, maar neemt ook pas later dit jaar een besluit hierover.

De Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen houdt er rekening mee dat veel pensioenfondsen niet gaan indexeren. „Ik noem geen absolute getallen. Maar veel van de fondsen zullen slechts voor de helft indexeren of dit geheel achterwege laten", aldus directeur Riemen. Verhogingen van pensioenpremies verwacht hij niet.

Hoewel pensioenuitkeringen voor de komende decennia volgens Riemen gegarandeerd zijn, vindt hij toch dat er sprake is van een zorgelijke situatie. „Grote groepen pensioengerechtigden en werknemers worden hierdoor geraakt. Dat is jammer. We proberen dat later weer te repareren, zoals dat bij veel fondsen ook is gebeurd. Maar we kunnen nu geen zekerheid geven over het moment waarop het zover is. Daarvoor moeten eerst de reserves weer op peil zijn".

Het Centraal Planbureau houdt in zijn koopkrachtcijfers al rekening met een niet volledige indexatie, zei premier Balkenende vorige maand. Maar hij wees erop dat pensioenfondsen dat in latere jaren vaak weer goedmaken.