Afspraken over loonmatiging zijn hard nodig, herhaalde Balkenende woensdag tijdens spoedoverleg met de Tweede Kamer, om de concurrentiepositie van Nederland te verbeteren en de toenemende werkloosheid te bestrijden. De „spelletjes” die FNV-voorzitter De Waal volgens hem speelt, vindt hij funest voor de werkgelegenheid. Ook beschuldigde hij De Waal ervan het Najaarsoverleg van kabinet en sociale partners te misbruiken om een (links) stemadvies te geven. Balkenende prees het CNV en de werkgeversorganisaties die wel bereid zijn meerjarige afspraken te maken.

De Waal vindt de aantijgingen van de premier aan zijn adres „beneden alle niveau”. „Zoals de waard is vertrouwt hij zijn gasten.” De FNV-voorman verwijt de premier gebrek aan regie. Ook de Tweede Kamer vindt dat Balkenende zich nadrukkelijker met het Najaarsoverleg moet bemoeien. Hij benadrukte regelmatig telefonisch contact te hebben met alle partijen.

De oppositiepartijen PvdA en GroenLinks hekelden de kritiek van Balkenende op de FNV. „Als u werkelijk nog afspraken wilt maken dan moet u niet zo spreken over de grootste vakcentrale van Nederland”, aldus GroenLinks-leider Rosenmöller. Balkenende repliceerde dat hij net als De Waal duidelijk mag zijn en dat hij ondanks zijn harde uitspraken hoopt tijdens het finale Najaarsoverleg op 28 november afspraken met alle sociale partners te kunnen maken, dus ook met de FNV.

Balkenende vindt dat het kabinet „een belangrijke handreiking” heeft gedaan naar de sociale partners. Dat de FNV de afspraken maandag afwees, bewijst volgens hem dat de vakcentrale het vertrouwen in het ’eigen’ WAO-akkoord dat hij vorig jaar met de andere sociale partners afsloot, heeft verloren.

Het kabinet stelde afgelopen weekeinde voor de uitkering voor volledig arbeidsongeschikten in 2005 te verhogen op voorwaarde dat de instroom in de WAO is gedaald van 100.000 naar 25.000 per jaar. De FNV wil dat de uitkering zonder voorwaarden omhoog gaat en dat het kabinet afziet van de zogenoemde partnertoets. Die houdt in dat mensen worden gekort op hun WAO-uitkering als de partner werkt.

Balkenende wees er op dat de ’WAO-partners’ van de FNV, CNV en de werkgevers, positief tegenover het WAO-plan staan. Hij gaat er echter van uit dat het niet meer lukt meerjarige afspraken met de sociale partners te maken. Het kabinet zet daarom nu in op een afspraak voor één jaar.

Die zou moeten inhouden dat de lonen volgend jaar met niet meer dan 2,5 procent stijgen. Het kabinet is in ruil daarvoor bereid de pensioenfondsen wat meer armslag te geven, geld uit te trekken voor behoud van het spaarloon en voor banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, als alternatief voor de Melkertbanen waarop volgend jaar wordt bezuinigd.

De meeste Kamerfracties vinden het ook verstandiger dat het kabinet, gezien zijn demissionaire status, zich beperkt tot afspraken voor één jaar. Alleen het CDA drong woensdag nog aan op een meerjarig akkoord.