Beieren heeft de laagste werkloosheidscijfers, scholieren leveren betere schoolprestaties dan hun Duitse leeftijdsgenoten, de deelstaat maakt geen schulden en de criminaliteit is er het laagst in heel Europa. Sinds 46 jaar regeert de CSU alleen in Beieren en met enig recht kan de partij pronken met wat ze in Beieren heeft bereikt.Maar de tijd dat CSU synoniem was voor Beieren en een ’echte’ Beier automatisch CSU stemde, lijkt voorbij. Veel traditionele CSU-kiezers zeggen dat ze het Beierengevoel missen bij de opvolgers van de succesvolle Edmund Stoiber, die in 2006 na een partijinterne twist aftrad.

Typerend was het streven van de huidige CSU-regering om het Oktoberfest in München dit jaar rookvrij te verklaren. Dat zorgde voor een kleine volksopstand. Het verbod is inmiddels teruggedraaid, maar het kwaad was al geschied. De uit Franken (Noord-Beieren) afkomstige minister-president Günther Beckstein slaat de plank nogal eens mis. Op hetzelfde Oktoberfest probeerde hij goede sier te maken met de opmerking dat men met 2 liter bier op nog achter het stuur kan zitten. Ongeloof was zijn deel. Partijvoorzitter Edwin Huber staat als minister van Financiën onder grote druk omdat de onder zijn verantwoording vallende Beierse Landsbank zich voor miljarden heeft verspeculeerd. Zaken die het Beierse zelfbewustzijn aantasten.

Het zijn nu twee andere partijen die met het ”Beierengevoel” dreigen weg te lopen. Aan de ene kant de partij Vrije Kiezers, die zich tien jaar geleden van de CSU afsplitste en in de lokale Beierse politiek inmiddels een kwart van de burgemeestersposten vervult. Vijf jaar geleden struikelde deze partij nog over de 5 procentsdrempel, maar met enkele voormalige CSU-prominenten in de gelederen slaan de Vrije Kiezers nu aan als een meer-bij-de-tijdse versie van de CSU.

De Groenen hebben net als de Vrije Kiezers een boer als lijsttrekker, in het van oorsprong agrarische Beieren een plus. Sepp Daxenberger verbindt zijn rooms-katholieke en agrarische achtergrond met een ecologische politiek en is in Beieren net zo populair als minister-president Beckstein, maar minder bekend.

Natuurlijk gaat het in Beieren om meer dan gevoel. Juist waar het om zaken gaat die speciaal gezinnen betreft, van oudsher een CSU-domein, moet de christelijk-sociale regering steeds meer kritiek verduren. De ongelijkheid in het onderwijs is te groot, er is nauwelijks opvang voor peuters en ondanks economische bloei hebben vooral werkende gezinnen met kinderen problemen om rond te komen. De problemen waar men in de rest van Duitsland mee kampt, stoppen niet bij de Beierse landsgrenzen.

In de laatste opiniepeilingen haalt de CSU net niet de helft van de stemmen. Edmund Stoiber haalde vijf jaar geleden nog 60 procent. Maar de grote coalitie van SPD en de CDU/CSU laten in heel Duitsland de kleine partijen groeien. In dat licht lijkt een verkiezingsresultaat van bijna 50 procent alleszins acceptabel.

Het is echter de ”mythe van de CSU” die een spookbeeld voor Huber en Beckstein dreigt te worden. Adel verplicht - en zeker in het oud-vorstendom Beieren. Onder de toenmalige partijleider Franz-Josef Strauss vestigde de CSU begin jaren zeventig een stabiele absolute meerderheid. Strauss noemde dit ”50 + X”, een mathematische formule die mythische proporties heeft gekregen. Stoiber verklaarde nog deze week bij een van zijn weinige verkiezingsoptredens: „Negenenveertig procent van de stemmen is onaanvaardbaar. Ook als we daarmee alleen kunnen regeren.”

Vijftig procent is het minimum, meer is beter. Alleen zo kan de partij onafhankelijk blijven van Berlijn. Want verliest ze de meerderheid, dan kan ze net zo goed een CDU-afdeling worden, zo is de cynische redenering. Stoiber legde symbolisch een touw om de nek van zijn navolgers Beckstein en Huber.

Een politieke analist van de Süddeutsche Zeitung interpreteert het verlies van de CSU-hegemonie als haar eigen verdienste. De CSU heeft Beieren gemoderniseerd en de Beierse inwoners van hun minderwaardigheidscomplex afgeholpen, aldus de analyticus Heribert Prantl. „Beieren heeft de CSU als staatspartij niet meer nodig.”