De president pleitte in zijn toespraak in het Elysée voor een ”positieve laïcité”, een soepele invulling van de scheiding van kerk en staat. Hij noemde het „legitiem voor een democratie en respectvol tegenover het principe van de laïcité om de dialoog aan te gaan met de godsdiensten.”Het is niet voor het eerst dat de president zich in positieve zin uitlaat over religie. In december vorig jaar doorbrak hij in Rome een taboe door te pleiten voor een open vorm van laïcité. Frankrijk kent sinds 1905 een zeer strikte scheiding van kerk en staat, waarbij godsdienst nadrukkelijk naar het privédomein wordt verwezen. Een president hoort zich niet te mengen in godsdienstige kwesties, net zomin als de kerk invloed moet proberen uit te oefenen op het politieke leven.

Sarkozy typeerde religies vrijdagmiddag echter als een „levend erfgoed van reflecties en gedachten, niet alleen over God, maar ook over de mens en over de maatschappij, en zelfs over de grote uitdagingen van vandaag: de natuur en de bescherming van het milieu.” Daarom doet de politiek zichzelf volgens de president tekort wanneer ze die reflecties niet betrekt in haar gedachtevorming.

De president noemde ook het gebied van de bio-ethiek, waar „delicate vraagstukken” liggen, en de vraag naar de plaats van het individu in een globaliserende economie. Hij gaf aan dat de economie gemakkelijk een doel op zich kan worden, maar dat consumptie en groei alleen legitiem zijn wanneer ze verbetering brengen in de situatie van een grotere groep mensen en bijdragen aan de ontplooiing van het individu. Volgens Sarkozy is het de taak van de staat „te luisteren naar wat u (de paus c.q. de kerk, red.) over dit vraagstuk tot ons te zeggen hebt.” De kerk heeft volgens de president op het punt van de „sociale doctrine” een voor de maatschappij rijke en relevante traditie.

De president onderstreepte voorzichtigheidshalve herhaaldelijk dat ook niet-godsdienstige tradities, filosofieën et cetera een plaats moeten krijgen in het maatschappelijk debat, maar zijn pleidooi voor meer interactie tussen kerk en staat is opmerkelijk voor een Franse president.

De kritiek bleef dan ook niet lang uit. De Socialistische Partij (PS) riep de regering vrijdagmiddag op „de tuin van de laïcité” goed te bewaken. „De laïcité veronderstelt dat religie een persoonlijke zaak is, functionerend binnen een staat die de vrijheid van godsdienstuitoefening respecteert”, liet de woordvoerder van de partij weten. PS-senator Jean-Luc Mélenchon beschuldigde de president en de paus er zelfs van „een gezamenlijke politiek” te voeren. „Voor het eerst in de geschiedenis van de Franse Republiek voeren een paus en een president van de republiek openlijk een gezamenlijke politiek. Daarom is de laïcité van onze republiek in gevaar”, zei hij.

Het Nationale Verband van Laïcité-families hekelde vrijdagmiddag „de permanente indringing” van religie in de politiek sinds de komst van Sarkozy op het Elysée. Het verband liet weten de indruk te hebben dat het Franse model van laïcité was vervangen door het Amerikaanse model, waarin God en politiek volkomen vermengd zijn.

Sarkozy gelooft echter dat laïcité religie niet hoeft uit te sluiten. „Ik erken het belang van religie om een antwoord te geven op de behoefte aan hoop van mensen en ik kijk niet neer op die behoefte. De zoektocht naar spiritualiteit is geen gevaar voor de democratie en ook niet voor de laïcité”, stelde hij in zijn rede tegenover de paus. Integendeel: „Ik denk dat religies het hart van de mensen kunnen vergroten.”

De paus is vrijdagmorgen voor een bezoek van vier dagen in Frankrijk aangekomen. De belangrijkste reden voor zijn reis is de herdenking in het Franse bedevaartsoord Lourdes van de verschijning van Maria aan Bernadette Soubirous, 150 jaar geleden.