„Gereformeerde hermeneutiek is de enige juiste”
Bestaat er zoiets als een gereformeerde hermeneutiek? Zo ja, is die hermeneutiek de enige juiste? „Op beide vragen zou ik een positief antwoord willen geven”, schrijft prof. dr. G. van den Brink in De Waarheidsvriend (orgaan van de Gereformeerde Bond) van deze week. „De gereformeerde hermeneutiek is als het erop aankomt de enig juiste.”
Dr. Van den Brink, werkzaam aan de Universiteit Leiden en de Vrije Universiteit in Amsterdam, vat ”gereformeerd” hier op als „familienaam binnen de catholica. Andere families zijn: de lutherse, de rooms-katholieke, de oosters-orthodoxe en de pentecostale. Men kan twisten over de vraag of je ook de anglicaanse apart zou moeten noemen, maar ik ga ervan uit dat deze in de grond van de zaak -in elk geval historisch gezien- lid is van de gereformeerde familie.”De hermeneutiek (het geheel van richtlijnen voor het verstaan van de Bijbel) zoals die gestalte kreeg binnen de gereformeerde traditie heeft een eigen karakter, stelt prof. Van den Brink in zijn artikel. De vraag is vervolgens of deze gereformeerde hermeneutiek „ook kwalitatief zozeer uitsteekt boven alle andere dat ze er aanspraak op kan maken de enig juiste te zijn.” Het antwoord hierop is volgens hem bevestigend.
Een dergelijke claim komt al gauw aanmatigend over, erkent de dogmaticus. In het huidige tijdperk -waarin woorden als pluraal, veelvormig, onze algemene voorkeur hebben- „komt het vreemd over om staande te houden dat één manier van Bijbellezen, en dan toevallig nog die welke we in onze eigen traditie aantreffen, de enig juiste is.”
Toch zijn er vandaag nog wel meer situaties „waarin we weldenkende mensen met overtuiging horen zeggen: „Deze keuze is de enig juiste”, aldus dr. Van den Brink. Een springt er voor hem uit: de politiek zodra het verkiezingstijd is. „Want dan komt het erop aan. Dan is er een besef van urgentie: het is de tijd waarin beslissingen vallen die bepalend zijn voor de toekomst.”
Als het er echt op aankomt, concludeert de theoloog, dan mag het vandaag dus nog: staan voor je zaak en die de enige juiste achten. „Welnu, als ik zeg dat de gereformeerde hermeneutiek de beste is, dan bedoel ik daarmee dat het in de theologie misschien wel permanent verkiezingstijd is. Met andere woorden: het komt er permanent op aan welke theologische keuzes wij maken.”
Het is dus ook niet om het even hoe wij de Bijbel lezen, schrijft prof. Van den Brink. „Daar hangt veel van af als het gaat om onze verhouding tot God, aan wie we de Bijbel uiteindelijk te danken hebben; er hangt ook veel van af voor het leven van de kerk, en via de kerk voor de samenleving.”
Het „eigene van de gereformeerde hermeneutiek” is in zijn ogen aan te duiden met behulp van „twee geijkte begrippen: sola Scriptura en tota Scriptura. Het is de Schrift, de Bijbel die mag zeggen „hoe wij zullen denken, geloven en leven. Dát is de inzet van de Reformatie.”
En, besluit hij zijn artikel (dat overigens nog een vervolg krijgt): „Ik meen te mogen zeggen dat die dankzij oecumenische contacten met name gedurende de twintigste eeuw ook bij de andere families aan krediet gewonnen heeft. De Rooms-Katholieke Kerk kan natuurlijk niet terug achter het Concilie van Trente, waarop verwoord is dat de openbaring bestaat uit de Heilige Schrift en de kerkelijke traditie; binnen de voorgegeven kaders probeert men ook daar toch meer aandacht te geven aan de Schrift (ook aan het belang van persoonlijke omgang ermee) dan lange tijd gebruikelijk was. Ook daar speelt in theologische argumentaties de Schrift vaak een bepalende rol, zij het dat men zich slechts heel subtiel van de vastgelegde uitleg zal willen verwijderen.”