Fentanyl en halothaan zijn gangbare verdovingsmiddelen die vaak samen gebruikt worden, ook in Nederlandse ziekenhuizen. Halothaan is een narcosegas, fentanyl is een pijnstiller met een bedwelmend effect, die alleen via een infuus wordt toegediend. Fentanyl bestaat echter ook in gasvorm. Het is, net als morfine, een opiaat, maar fentanyl werkt vijftig tot honderd keer zo krachtig.

Er waren al sterke aanwijzingen voor het gebruik van fentanyl, omdat Russische artsen de patiënten met succes konden behandelden door naloxon toe te dienen. Dat middel is geschikt als tegengif bij een overdosis van opiaten. Bovendien is van opiaten bekend dat een overdosis leidt tot ademhalingsproblemen en het stikken in braaksel, de doodsoorzaak van de meeste gijzelaars.

Fentanyl werkt zeer snel, maar ook erg kort. Halothaan werkt pas na enkele minuten en maakt mensen alleen wat soezerig, zegt Peter Hutton, voorzitter van het Britse Royal College of Anaesthetists. Mogelijk is halothaan toegevoegd om het effect van fentanyl te verlengen.

Waarnemers denken dat de vele doden het gevolg zijn van de neveneffecten van fentanyl. Martin Furmanski, medisch historicus in Newport Beach in Californië, zei woensdag in New Scientist dat toedienen van een overdosis vrijwel altijd tot gevolg heeft dat de patiënt stopt met ademen. Dat is geen probleem in een goed uitgeruste operatiekamer, maar wel in een theater.

Fentanyl wordt ook gebruikt in verdovingspijlen voor grote dieren. Furmanski voegt daaraan toe dat de dodelijke dosis van dergelijke opiaten slechts zes keer hoger is dan de dosis voor het verdoven. Wanneer de Russische bevrijders zo veel gas hebben toegediend dat ze de gijzelnemers binnen één minuut konden verdoven, hebben de gijzelaars na zes minuten dus al een dodelijke dosis binnengekregen. Als die analyse klopt, zegt Furmanski, is de massale sterfte onder de gijzelaars niet te wijten aan de slechte fysieke conditie. „Het was waarschijnlijk onvermijdelijk dat vele gijzelaars zouden overlijden als de concentratie van het gas hoog genoeg was om de terroristen snel te verlammen.”