Het symposium, georganiseerd door Visor, VU-Instituut voor de studie van religie, cultuur en samenleving, had als doel de ”dogmatiek uit het slop te halen”. Dogmatiek heeft voor veel mensen een negatieve klank. Ze lezen daarom de Bijbel zonder uitleg en formuleren rond een enkele Bijbeltekst hun levensmotto. Het is onnodig, zo vinden ze, om te refereren aan andere Bijbelteksten of aan de traditie.Donderdag hield prof. dr. C. van der Kooi aan de VU zijn inaugurele rede over de vraag of christelijke dogmatiek nog kan functioneren in wereld, kerk en universiteit. Voorafgaand aan zijn rede gaven tien theologen hun visie op de vraag of en op welke wijze dogmatiek voor hen relevant is.

Dialoog
Bijna alle sprekers benadrukten dat dogmatiek de dialoog moet aangaan met deze tijd. Doet ze dat niet, dan faalt ze. Dit geluid werd stevig vertolkt door de Tilburgse hoogleraar prof. dr. E. Borgman. De christelijke traditie verkondigt een breuk met de wereld, maar dat betekent niet dat kerk en wereld geen betrekking meer op elkaar hebben. Prof. Borgman: „De kerk is een deel van de wereld. Daarom moet de dogmatiek niet herhalen wat er in het verleden door de kerk gezegd is. Ze moet laten zien hoe de wereld van vandaag door het licht van de dogmatiek zichtbaar wordt, en hoe het de wereld tot heil strekt.”

De dogmatiek vindt meer aansluiting bij de hedendaagse cultuur dan ze vaak gedacht heeft, betoogde de rooms-katholieke hoogleraar. „Lange tijd dacht ze dat ze de enige was die vragen stelt naar de oorsprong, grond en doel van de mens. Daar moeten we van af. Onze hele cultuur is immers doortrokken met die vragen en ze wordt voortgedreven door concurrerende pogingen om die vragen te beantwoorden. Antwoorden vanuit de dogmatiek kunnen een uitstekende bijdrage leveren aan die discussie. Dat lijkt mij pas een zinvolle en ook haalbare opdracht.”

Emeritus hoogleraar prof. dr. A. F. Droogers, die zich aan de VU heeft beziggehouden met de opkomst van pinksterbewegingen, hield de ruim vijftig aanwezigen voor dat het merendeel van de christenen op het zuidelijk halfrond woont en dat de meeste christenen geen lid zijn van gevestigde kerken. „Laat u daarom inspireren door de zingeving van leken en blijf niet angstvallig de dogmatische grenzen bewaken. Heb ook aandacht voor de problemen van deze tijd zoals geweld, armoede, milieu en discriminatie.”

Onbewust
Enkele sprekers veegden de vloer aan met het idee dat de postmoderne mens schopt tegen elk gezag en geen enkele waarheidsclaim meer accepteert. Een postmoderne mens die geniet van zijn volledige vrijheid is een unicum dat je niet vaak tegenkomt. Dr. H. Veldhuis, hervormd predikant in Culemborg, zag dit ook bij leden in zijn gemeente. „Mijn gemeenteleden zijn mensen die geloven, maar vaak twijfels hebben in hart en verstand. Ze zoeken een fundament, en ik merk dat ik ze dat kan aanreiken vanuit de dogma’s van de triniteit en de incarnatie. We moeten leren wat het betekent dat God mens is geworden. Dogmatiek is denkende ontvouwing van deze liefde van God. Waar liefde is, komt men ook tot klaarheid. We hoeven niet mee te doen met de modieuze opvatting dat we het allemaal niet weten en nog veel moeten leren.”

Toch verkeert de dogmatiek ook in de kerk soms in zwaar weer. Veel kerkleden halen tegenwoordig informatie van internet en omzeilen zo eeuwen van studie op de christelijke dogma’s. Nog crucialer is het feit dat steeds minder mensen zich aanmelden bij de studie theologie en dat het aantal kerkleden slinkt.

Heeft de dogmatiek in de gemeente nog wel toekomst? Prof. dr. J. Muis van de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Utrecht denkt van wel. „Over de toekomst kan ik niets zeggen. Maar ik weet wel dat een gemeente een samenkomst is van mensen die hun geloof willen delen. En zo lang er een gemeente is, zo lang is er, al dan niet onbewust, dogmatiek.”

Samenwerken
Kerk en universitaire dogmatiekbeoefening mogen zich niet van elkaar losmaken, evenmin als dogmatiek en praktisch gemeente-zijn, betoogde hij. Al decennialang is er sprake van een tweesporenbeleid bij kerk en universiteit. De dogmatici aan de universiteit gaan op in studie en vergeten soms dat ze de kerk moeten helpen. En de kerk is bang voor kritische vragen en houdt de boot af.

Prof. dr. A. van de Beek pleitte voor een onverminderd vasthouden aan de wetenschappelijke methoden van de dogmatiek. De persoon Jezus dient dan wel een centrale plaats in te nemen, zonder Hem valt de dogmatiek uit elkaar, aldus de VU-hoogleraar dogmatiek. „Dat denken over Jezus gaat niet alleen om de historische Jezus. Het gaat ook om Jezus Die relevant wordt voor vandaag. Het doel van de dogmatiek is om het denken over Hem zuiver te houden. Om zo het geloof voort te dragen naar de toekomst.”

Tot slot vatte prof. dr. C. van der Kooi samen dat dogmatici aan de universiteit moeten samenwerken met disciplines als de literatuurwetenschap, de sociologie en de antropologie. Ook moeten ze het genre van een dik, moeilijk te lezen handboek misschien te boven komen, opperde hij. Tevens moet dogmatiek altijd de relaties met de Bijbelwetenschap warm houden. „Dogmatiek is niet zomaar een logisch opgebouwd systeem. De lacune van een Bijbelse basis in de dogmatiek zou niet meer mogen voorkomen.”