Regeringen van EU-landen bekijken momenteel een reeks sancties die kunnen worden opgelegd aan Zimbabwe, nadat de presidentsverkiezingen volgens westerse waarnemers oneerlijk zijn verlopen.De zittende president Robert Mugabe (84) was de enige kandidaat nadat oppositieleider Tsvangirai zich had teruggetrokken wegens het voortdurende geweld tegen zijn aanhangers. Tsvangirai won de eerste ronde van de verkiezingen.

De EU heeft al een licht visaverbod tegen Mugabe en aanhangers. Dat kan uitgebreid worden tot een geheel visaverbod. Eventueel kan de EU ook tegoeden bevriezen. De VS-president George Bush kondigde zondag eveneens sancties aan.

Leiders van de Afrikaanse Unie hebben de regering en oppositie in Zimbabwe dinsdag opgeroepen een regering van nationale eenheid te vormen. De resolutie, waarin de landen beide kampen ook oproepen tot dialoog, is aangenomen op de AU-top in de Egyptische badplaats Sharm al-Sheikh.

Mugabe liet echter weten geen overgangsregering te willen waarin zijn partij ZANU-PF en oppositiepartij MDC de macht delen. Zijn woordvoerder George Charamba zei „een Zimbabwaanse oplossing” te zullen vinden voor de politieke impasse. Eerder zei Charamba dat westerse kritici „zich duizendmaal kunnen verhangen.”

De MDC ziet op haar beurt geen heil in onderhandelingen met de regering, aldus Tendai Biti, de tweede man van de partij. „De MDC zocht de dialoog om voor 12 juni een regering van nationale verzoening te vormen”, aldus Biti. „De nepverkiezing van 27 juni heeft echter elk vooruitzicht op een overeenkomst vernietigd”. Biti werd vorige week op borgtocht vrijgelaten. Hij wordt beschuldigd van hoogverraad, een misdrijf waarop de doodstraf staat.

De 53 leden van de AU waren sterk verdeeld over de resolutie. De Botswaanse vicepresident en de premier van Kenia willen dat Zimbabwe wordt geschorst als lid van de unie. Maar andere landen, zoals buurland Zuid-Afrika, wilden Mugabe niet publiekelijk afvallen.

Volgens minister Koenders (Ontwikkelingssamenwerking) werd Mugabe tijdens de top „totaal genegeerd.” Niet alleen door Nederland, maar door vrijwel alle delegaties. Nederland ziet Mugabe niet meer als een „legitieme” president vanwege de oneerlijke en gemanipuleerde verkiezingen.

Koenders noemde de oproep van de AU tot het vormen van een regering van nationale eenheid „net iets meer” dan hij had verwacht, maar minder dan hij had gehoopt. Toch heeft hij de hoop niet opgegeven. „De Afrikanen moeten het doen”, zei hij en volgens hem kan dat nog. „Twintig, 25 jaar geleden was er de regering van Ian Smith en toen heeft Zuid-Afrika daar wel het gas en de olie dichtgedraaid. Toen was het snel afgelopen”.

Minister Verhagen (Buitenlandse Zaken) bepleit een onafhankelijk onderzoek naar de schendingen van de mensenrechten in de afgelopen jaren door het Zimbabwaanse regime. De bewindsman zal dat bepleiten bij de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, die hij daarvoor bijeen wil roepen. Dat heeft Verhagen dinsdag geschreven aan de Tweede Kamer. Tijdens een overleg in de EU zal Nederland deze week pleiten voor samenwerking met landen die de druk op Mugabe willen vergroten om een overgangsregering te bewerkstelligen.

Nederland wil in EU-verband aangescherpte maatregelen nemen tegen Zimbabwe. Verhagen denkt aan een reisverbod en de bevriezing van banktegoeden voor een groter aantal personen dan nu het geval is. Extra sancties moeten ”slimme sancties” zijn, die wel de regering maar niet de Zimbabwaanse bevolking raken, zoals een verbod op de invoer van luxe goederen.

Door de tegenvallende oogsten en stijgende voedselprijzen denkt Nederland erover een extra bijdrage te geven aan de Wereldvoedselorganisatie (WFP). Eerder dit jaar gaf Nederland al 5 miljoen euro aan voedselhulp. Verhagen wijst ook op de torenhoge inflatie: Zimbabwe is het enige land ter wereld waar mensen dienen te weten dat een miljard gevolgd wordt door een triljard. Een brood kost deze week 25 miljard.

Verder schrijft de bewindsman dat hij tijdens het verblijf van oppositieleider Morgan Tsvangirai in de Nederlandse ambassade in Harare voor de zekerheid de nodige veiligheidsmaatregelen had getroffen. Maar volgens hem is er geen moment sprake geweest van een daadwerkelijk bedreigende situatie voor de ambassade of voor de Nederlandse gemeenschap.

Mugabe (84) was vrijdag bij de presidentsverkiezingen de enige kandidaat, nadat oppositieleider Morgan Tsvangirai zich had teruggetrokken wegens het voortdurende geweld tegen zijn aanhangers. Tsvangirai won in maart de eerste ronde van de verkiezingen. Hij vluchtte vorige week naar de Nederlandse ambassade in Harare omdat hij voor zijn leven vreesde. Maandagochtend keerde hij terug naar huis.

De ambassade blijft nauw contact houden met Tsvangirai. Volgens minister Maxime Verhagen (Buitenlandse Zaken) blijft hij altijd welkom. De oppositieleider was dinsdagochtend nog even op de diplomatieke post om zijn persoonlijke bezittingen op te halen.

Hulporganisaties, die in Zimbabwe in de aanloop naar de verkiezingen werden verboden omdat zij samen zouden werken met de oppositie, hebben gevraagd of zij weer aan de slag mogen nu de verkiezingen voorbij zijn. Kenneth Walker van Care International zei dinsdag dat de regering nog niet heeft gereageerd op het verzoek. Veel Zimbabwanen zijn door de economische malaise straatarm geworden. Zij zijn voor hun voedsel en drinkwater grotendeels afhankelijk van hulporganisaties.

Het Duitse Giesecke & Devrient is gestopt met het leveren van papier voor bankbiljetten aan Zimbabwe. De stap weerspiegelt de zorgen van de internationale gemeenschap over de politieke crisis in het Afrikaanse land, aldus Giesecke & Devrient dinsdag in een verklaring.