De historie van Hembrug, van oorsprong een staatsbedrijf uit Delft, gaat terug tot 1679. De overheid liet er aanvankelijk munitie maken, sinds de 19e eeuw ook machines voor de productie ervan. Na de verhuizing van de fabriek naar Zaandam begon de vervaardiging van vreedzame gereedschapswerktuigen, zoals frees-, draai- en boormachines.In de jaren zestig van de twintigste eeuw startte Hembrug de productie van zeer geavanceerde draaimachines voor de productie van harde schijven voor computers. Om een zo gelijkmatig mogelijk oppervlak te krijgen, ontwikkelde het bedrijf een techniek waarbij onder hoge druk een oliefilm tussen de bewegende delen van de machine wordt aangebracht. „Die zogenaamde oliehydrostatische lagering maakt onze producten zo bijzonder”, verklaart drs. Robert Nefkens, directeur van Hembrug. „Je hebt geen metaal-op-metaalcontact en daardoor ook geen slijtage.”

Aan het begin van de jaren tachtig kwam Hembrug in handen van de familie Nefkens, die de fabriek van Zaandam naar Haarlem verplaatste. In ’96 deed Robert zijn intrede, twee jaar later nam hij de onderneming over. „Als het in een familiebedrijf goed gaat, wordt dat als normaal geaccepteerd. Gaat het slecht, dan krijg je te horen: Wat moeten we er eigenlijk mee. Vandaar dat ik dacht: Laat ik maar proberen in m’n eentje verder te gaan. Daar heb ik tot nu toe gelukkig geen spijt van gehad.”

Het ontwikkelen, vermarkten en samenstellen van de machines houdt Hembrug op vaderlandse bodem, de relatief eenvoudige onderdelen laat Nefkens in Oost-Europa maken. Negentig procent van de eindproducten gaat de grens over. Een glazen vitrinekast etaleert onderdelen die met machines van Hembrug worden gemaakt. De onderneming groeit jaarlijks met pakweg 15 procent. „In ’96 hadden we een omzet van zo’n 3 miljoen euro, in 2007 was dat 11,5 miljoen. Het moet mogelijk zijn die lijn de komende jaren voort te zetten. Dit jaar openen we een nieuwe productiehal.”

Van origine is de directeur-eigenaar van Hembrug econoom. Inmiddels heeft hij ook aardig wat verstand van techniek. In 2002 ontstond het idee de oliehydrostatische lagering ook op andere wijze te gaan toepassen. „Ik kende iemand die bij de ontwikkeling daarvan paste. Het enige probleem was dat die in het zuiden van het land woonde. Daar zitten vanouds veel ingenieurs, door de invloed van Philips in die regio.”

Het leidde tot de oprichting van zusteronderneming Hemtech in Valkenswaard. Dit nieuwe onderzoeksbedrijf ontwikkelde, na een gedegen marktonderzoek, een computergestuurde vijfassige simultane freesmachine, die van vijf verschillende kanten gehard metaal kan bewerken. Dermate precies dat het erop volgende proces van polijsten sterk kan worden bekort of zelfs overbodig is.

Techni-Show, de grootste vakbeurs van de Benelux op het gebied van industriële productietechnieken, kende Hembrug dit jaar voor de Nano-Focus de Gouden Innovatie Award toe. De kost ging voor Nefkens voor de baat uit. De ontwikkeling van de 16 ton wegende machine duurde enkele jaren en kostte een kleine 2 miljoen euro.

Hembrug vervaardigt de Nano-Focus. Het prototype ging naar het Fraunhofer Instituut für Produktionstechnologie in Aken. De tweede, die nu in de productiehal van Hembrug op stapel staat, is bestemd voor TNO in Eindhoven. Als het aan Nefkens ligt, gaat nummer drie naar „een echte producent”, om z’n mogelijkheden te bewijzen. „De Nano-Focus is zeer geschikt voor de matrijzenbouw, de luchtvaartindustrie en voor de optische industrie.”

De prijs van de machine ligt tussen de 600.000 en de 700.000 euro. Op termijn hoopt de directeur van Hembrug en Hemtech er zo’n tien per jaar af te zetten. Dan moeten nog wel wat stappen worden genomen. „De ontwikkelingsperiode hebben we achter de rug, we zitten op dit moment in de leerperiode. Naarmate de ervaring toeneemt, zal de productieduur afnemen. Die is nu nog veel te lang, een paar duizend uur.”

Sinds eind 2007 is Nefkens voorzitter van de Groep Fabrikanten Machines van de Vereniging van importeurs van machines en gereedschappen (Vimag). De groep telt slechts vijf leden. „Nederland heeft van oudsher weinig van dit soort industrie, in tegenstelling tot Duitsland.”

Voor zijn eigen onderneming verkent de zakenman nu de mogelijkheden van export naar andere werelddelen. „Een verkoper van ons is op reis naar China, om daar contacten te leggen.” De toekomst ziet hij positief tegemoet. „Echte concurrentie hebben we niet. Er is in de wereld nog geen collega die draai- en freesmachines levert die met de nauwkeurigheid van onze machines harde materialen bewerken.”