Wm Ruessink, cantor-organist in Winterswijk, was woensdagavond gast in de Dorpskerk van Beekbergen tijdens een bijeenkomst van de classis Apeldoorn van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Doel van de regioavond was om onder anderen predikanten, kerkelijk werkers, ambtsdragers en kerkmusici op de hoogte te brengen van de plannen die ontwikkeld worden om te komen tot een nieuw liedboek voor de kerken. Maar vooral ook om al zingend vast te ruiken aan de nieuwe bundel.Sinds de synode van de Protestantse Kerk in april vorig jaar besloot dat er in 2012 een nieuw liedboek moet zijn, werkt de Interkerkelijke Stichting voor het Kerklied (ISK) aan de realisering van dat plan. Vorige maand zijn de leden voor de verschillende werkgroepen benoemd. Ruessink, die voorzitter is van een van de werkgroepen, gaat nu met anderen het land in om het grondvlak te informeren over de plannen van de ISK.

De musicus begint met een geruststelling. „Eén ding is zeker: de complete nieuwe berijming zal weer een plek krijgen in de nieuwe bundel.” Vervolgens legt hij uit waarom er een nieuw liedboek moet komen. „Dat heeft te maken met vernieuwing, verbreding en verandering. Vernieuwing: Sinds het Liedboek voor de kerken in 1973 verscheen zijn er voortdurend nieuwe liederen ontstaan. Ook zien velen de nadelen van het huidige Liedboek. Bijvoorbeeld dat daarin weinig voor kinderen staat, of het mannelijke taalgebruik in de liederen. Verbreding: De Protestantse Kerk is pluriformer geworden; een leerkerk werd een vierkerk. Daarom zijn er ook andersoortige liederen gewenst. Verandering: De liturgie is veranderd. Er kwamen vespers, evensongs, vieringen - dat vraagt om een bepaald liedgoed.”

Volgens Ruessink moet het nieuwe liedboek het gevoel van oecumene binnen de protestantse wereld versterken. „Dat is het absolute vertrekpunt: de eenheid van de kerk.” Waarbij hij benadrukt dat het geen PKN-liedboek wordt: ook andere kerkgenootschappen doen mee. „Enorm pluriform.”

Broeders
Aan de hand van een voorbeeldkatern zingen de ongeveer honderd aanwezigen liederen die mogelijk in het nieuwe liedboek opgenomen worden. De ISK heeft acht categorieën gevormd. Als het om de psalmen gaat, zijn er naast de berijming ook onberijmde psalmliederen, zoals beurtzangen of antwoordpsalmen. ”Want mijn Herder is de Heer” van de Franse pastoor Joseph Gelineau is een voorbeeld van zo’n beurtzang naar aanleiding van Psalm 23.

Bij de categorie gezangen uit het huidige Liedboek vraagt Ruessink eerst aan de aanwezige dames of ze zich soms niet storen aan het taalgebruik in sommige liederen. „Misschien maken jullie van ”God roep ons, broeders, tot de daad” wel ”God roep ons, zusters, tot de daad”.” In het voorbeeldkatern is het lied ”In Christus is noch west noch oost” gekuist van woorden als ”broeders” en ”broederschap”.

Ook aan de evangelische beweging is gedacht. In de categorie liederen uit verschillende tradities en bewegingen moeten naast liederen van Sytze de Vries en André Troost ook gezangen uit de Evangelische Liedbundel een plek krijgen. Ruessink laat op cd ”God heb ik lief” van Kees van Setten horen. Het lied, een bewerking van Psalm 116, maakt duidelijk indruk.

De canon ”God in hoog’ alleen zij eer” als inleiding op het gelijknamige lied uit het Liedboek hoeven de aanwezigen maar één keer te horen om het te kunnen zingen. Ook dergelijke korte zangvormen krijgen, naar analogie van het Duitse Evangelisches Gesangbuch, een plek in de nieuwe bundel. Net als de zogenaamde zangspreuk, of de gebeden voor persoonlijke meditatie.

Sommige liederen uit het buitenland vragen een heel andere manier van begeleiden. Niet het orgel maar een percussie-instrument past bij het lied ”Ere zij God” dat uit Peru afkomstig is. En bij een kinderlied als ”Uit het oosten kwamen wijzen” van Wonno Bleij past beter een piano als begeleidingsinstrument.

Allegaartje
Een van de aanwezigen, cantor-organist in Zutphen, vraagt zich af of de kerk het in de toekomst wel redt met alleen de organist. Hij heeft alleen leren zingen en orgelspelen. Dat zal bij een aantal liederen niet voldoende zijn. Een ander verzucht dat er „een interessante tijd” voor organisten aanbreekt.

Een predikant vraagt zich af of de theologische opleiding niet in een vroeg stadium op de hoogte gesteld moet worden van de plannen. Volgens hem kreeg en krijgt een theoloog tijdens de studie hoegenaamd geen bagage mee op het terrein van liturgie en kerkmuziek.

Of het nieuwe liedboek geen allegaartje wordt? vraagt een derde. „Hoe voorkom je dat mensen toch nog hun eigen liederen uit andere bundels kiezen?” Volgens Ruessink is dit probleem niet op te lossen. „Maar dat neemt niet weg dat de nieuwe bundel een bepaalde vorm van eenheid zal uitdrukken.”

Wat is de boodschap van de ISK aan gemeenten die helemaal niet de behoefte aan een nieuw liedboek ervaren? wil iemand weten. „Dat is geen enkel probleem”, stelt Ruessink. „Degenen die bij het huidige Liedboek willen blijven, hebben daar alle vrijheid toe. En gemeenten die alleen de psalmen zingen, kunnen dat ook gewoon blijven doen. Het feit dat de nieuwe berijming integraal wordt opgenomen, is ook een gebaar richting de Gereformeerde Bond. Die heeft daardoor aangegeven niet tegen het project te zijn, ook al zullen veel GB-gemeenten niet uit het nieuwe liedboek gaan zingen.”