Woensdag kregen de leerlingen van het vmbo de examenuitslag; donderdag waren de havisten en vwo’ers aan de beurt. Eindelijk rust. Want zelfs al sta je er goed voor, het blijft spannend tot het laatste moment.Er hangt ook veel van af: de poort naar het vervolgonderwijs of de werkvloer gaat wel of niet open. Er zijn maar weinig momenten in het leven van een middelbare scholier dat het er zo op aankomt dan juist rond de examenuitslag. Gelukkig zijn er ook dit jaar velen geslaagd. En over enkele weken, na het ploeteren op een herkansing, volgen er nog meer.

Verantwoord circus

Na de herkansingen en de nasleep daarvan is het examencircus weer voorbij. De examenkandidaten kunnen opgelucht ademhalen en de scholen bereiden zich voor op de vakantie.

Een circus wordt het wel genoemd, de toestand rond het examen. Een heel gedoe voor school en gezin. Hoge kosten, veel georganiseer om alles in goede banen te leiden.

Wat levert het uiteindelijk op? Een paar maanden verlies van onderwijstijd voor de examenklassen, maar wordt het onderwijs er ook beter van? Er gaan zelfs stemmen op: afschaffen die examens!

Het is inderdaad een circus, het examen. Maar wel een verantwoord circus. Ook al is er sprake van een hoog protocolgehalte en veel formeel gedoe. Maar de opbrengsten zijn hoog, al zijn ze niet altijd in geld uit te drukken. Het is onverantwoord om de centrale examens in het voortgezet onderwijs af te schaffen. Ik noem drie argumenten.

In de eerste plaats vraagt het centrale examen een duidelijke prestatie van de leerling. De grote hoeveelheid leerstof prest tot een planmatige voorbereiding. Je kunt niet alles de avond van tevoren even vluchtig doornemen. In de meeste gevallen leer je om te gaan met faalangst, jezelf te overwinnen. Je kunt je niet zomaar ziek melden als je bang bent om de stap te zetten. Het moet nu echt gebeuren. Veel leerlingen gaan met veel vrees en op hoop van zegen het examen in. Zo komen ze er beproefd en sterker uit. Ze hebben iets neergezet, waar ze altijd op kunnen terugvallen.

Engelse ziekte

Vervolgens vraagt het centrale examen een duidelijke prestatie van de school. Het zorgt voor niveaubewaking. Dat geldt niet alleen het leerstofaanbod maar ook de wijze waarop toetsen worden afgenomen. Ik kan als docent mijn schoolexamens zodanig samenstellen dat het voor mijn leerlingen een koud kunstje is om ze te maken: ze kennen mijn stokpaardjes, ze weten hoe ik vraag en wat ik wel of niet goed reken. Goed dat de overheid inhoudelijke eisen stelt aan het onderwijs en onafhankelijke toetsen ontwikkelt om de staat van het onderwijs te meten.

Veel leerlingen op de reformatorische scholen lijden aan de ”Engelse ziekte”: ze slagen met mooie cijfers voor de meeste vakken maar hebben een onvoldoende voor Engels. Dat komt doordat refo’s zichzelf minder onderdompelen in de tv-cultuur van films en popmuziek en daardoor minder blootgesteld worden aan de Engelse taal. Door middel van het examen legt de overheid jaarlijks de vinger bij dit mankement in ons onderwijs. Het is een uitdaging voor het reformatorisch onderwijs om, met behoud van de eigen cultuur, de leerlingen toch goed voor te bereiden op een plaats in de samenleving. Een goede beheersing van het Engels is daarbij onontbeerlijk.

Palmtakken

Het centrale examen markeert ten slotte een duidelijk scheidingsmoment in het leven van een jongere. Na het examen wordt er veel anders: je zit niet meer op een reformatorische school, maar in een seculiere omgeving. Je laat niet meer alles over je heen komen, maar neemt zelf je verantwoordelijkheid. Je wordt niet meer willoos door een brei van verplichte stof geleid, maar je maakt zelf keuzes die van belang zijn voor jouw toekomst.

Het centrale examen is een prachtig scharnier tussen school en volwassenheid. De extra lange vakantie waarmee het verlaten van die schooltijd gepaard gaat, maakt dat je echt afstand kunt nemen en via je vakantiebaan veel leert wat straks als „elders verworven competenties” een plaats krijgt in het portfolio van je vervolgopleiding.

Over een paar weken zijn de diploma-uitreikingen. Het is altijd weer een feest om die veelbelovende jongelui te zien staan in mooie kleren, soms met een roos in de hand. Het was hard werken, maar nu is de tijd van verdrukking voorbij. Ze hebben zin in de toekomst.

Onwillekeurig denk ik dan vaak aan Openbaring 7. Eigenlijk gaat het daar ook om een soort diploma-uitreiking. Daar staan mensen die uit de grote verdrukking gekomen zijn. Ze hebben witte kleren aan en palmtakken van overwinning in hun hand.

Wel een verschil met onze scholieren: niet hun eigen inspanningen worden bekroond. Ze krijgen hun ’diploma’ gratis. Hun klederen zijn gewassen in het bloed van het Lam. Ze hoefden zelf niets te doen, omdat Jezus alles gedaan had. Ze slagen op het krediet van een Ander!

Alle jongelui die geslaagd zijn: van harte gefeliciteerd. Ik wens je een goede toekomst toe. Vooral dat je voor dat examen mag slagen waarvoor je zelf niets hoeft te doen. Om voor eeuwig de kroon te ontvangen, om Hem Die je vrij wil kopen de lof toe te brengen.

Reageren aan scribent? welbeschouwd@refdag.nl.