Geestelijke verzorging wordt van oudsher geboden door instellingen vanuit het idee dat mensen hier niet in de situatie waren een kerkdienst te bezoeken, terwijl zij de bijstand juist zo zeer nodig hadden. Maar de tijden zijn veranderd. Ten eerste is onze wereld niet meer zo verzuild ingericht dat humanistische of rooms-katholieke mensen in een dito verpleeghuis worden opgenomen en daar dito geestelijke verzorging krijgen. Er is sprake van ontkerkelijking en een toenemende variatie aan levensovertuigingen.Ten tweede worden mensen tegenwoordig niet meer vanzelfsprekend tot aan hun levenseinde opgenomen in een verpleeghuis. Zij nemen niet meer lijdzaam plaats in de wachtkamer van de dood, zoals Anne-Mei The het noemt in haar boek. Steeds meer mensen blijven -ook als zij oud en hulpbehoevend worden- thuis wonen. Zij brengen daar ook hun laatste levensjaren door.

Volgens de huidige regelgeving hebben deze mensen in hun thuissituatie geen recht op geestelijke verzorging als onderdeel van de aangeboden zorg. De ChristenUnie wil dat het recht op geestelijke verzorging ook voor patiënten in de thuissituatie gaat gelden. Ik plaats hier twee kanttekeningen bij.

Ten eerste ziet de ChristenUnie het investeren in de palliatieve zorg als alternatief voor de uitbreiding van de mogelijkheden van levensbeëindiging op verzoek. Of, zoals CU-Tweede Kamerlid Wiegman schrijft op haar website: „Goede zorg en de geruststellende zekerheid dat er effectieve pijnbestrijding mogelijk is, kan de vraag naar euthanasie laten ’oplossen’.”

Meer investeren in palliatieve zorg is prima, maar niet als alternatief voor het niet investeren in de pil van Drion. Ik herken hierin een lijn bij het kabinet waarin bij medisch-ethische vraagstukken de ene groep mensen iets wordt ontzegd omdat de andere groep mensen ertegen is. Dat is wat mij betreft een ongewenste ontwikkeling.

Luxe situatie
Mensen hoeven geen gebruik te maken van de mogelijkheden tot euthanasie of embryoselectie, maar ze mogen wel de keuze hebben om er gebruik van te maken. Uiteraard moeten daarbij alle vormen van zorgvuldigheid in acht worden genomen, en dat gebeurt ook. Maar als de medische technologie menselijk leed kan voorkomen, vind ik dat mensen de toegang daartoe niet ontzegd mag worden. In mijn ogen moet de geestelijk verzorger er in deze situaties voor zorgen dat mensen een weloverwogen keuze maken en mensen vrij laten in de richting van de eigen keuze.

Mijn tweede kanttekening bij het voorstel van mevrouw Wiegman om mensen het recht te geven op geestelijke verzorging in de thuissituatie, is dat het kan leiden tot escalatie. De zorgkosten lopen ieder jaar op. De luxe situatie dat alle vormen van zorg en bijstand uit publieke middelen kunnen worden betaald, is verleden tijd. Ik ben het dan ook eens met staatssecretaris Bussemaker, die eind mei als reactie op het rapport van de ChristenUnie liet weten dat zij geen aparte subsidie zal verstrekken voor geestelijke verzorging voor mensen die thuis stervende zijn.

De auteur is oud-Tweede Kamerlid voor D66 en bestuursvoorzitter van zorg- en inkomensverzekeraar Menzis. Dit artikel is ontleend aan een toespraak die hij maandag hield op het jaarcongres van de Vereniging van Geestelijk Verzorgers in Zorginstellingen.